SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi

SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney

Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 1 ~ 

ﻗﻮزﺋﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن`ﯾﻦ "آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ"ﺳﻲ

و

ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن`ﯾﻦ "ﺗﻮرﻛﺠﮫ"ﺳﻲ

ﻣﺌﮭﺮان ﺑﺎھﺎرﻟﻲ

اﺋﻠﮕﻮن- ٠٥ اوﺟﺎق ٢٠٠٨- ﺳﯿﭽﺎن اﯾﻠﻲ

Quzey Azərbaycan’ın Azərbaycanca’sı

vǝ

Güney Azərbaycan’ın Türkcə’si 

Mehran Baharlı

Elgün-05 Ocaq- 2008- Siçan İli 

ﻗﻮزﺋﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯿﻦ آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎﺳﻲ و ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯿﻦ ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﺳﻲ – ص ٢

Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Qüney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi- S. 27SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 2 ~ 

ﻗﻮزﺋﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن`ﯾﻦ "آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ"ﺳﻲ

و

ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن`ﯾﻦ "ﺗﻮرﻛﺠﮫ"ﺳﻲ

ﻣﺌﮭﺮان ﺑﺎھﺎرﻟﻲ

اﺋﻠﮕﻮن- ٠٥ اوﺟﺎق ٢٠٠٨- ﺳﯿﭽﺎن اﯾﻠﻲ

  

ﮔﺌﭽﮫ ﻧﻠﺮده آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ (ﺟﻮﻣﮭﻮرﯾﯿﺘﻲ) ﺗﺌﻠﺌﻮﯾﺰﯾﯿﻮﻧﻼرﯾﻨﺪا ٢٠٠٨ اﯾﻠﯿﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷﯿﻨﺪان اوﻟﻤﺎق اوزره، ﺗﻮرﻛﯿﯿﮫ

ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﺳﻲ اﯾﻠﮫ ﯾﺎﯾﯿﻨﻼﻧﺎن اﯾﺰﻟﮫ ﻧﺠﻠﺮه (ﭘﯿﺮوﻗﺮاﻣﺎﻻرا) ﯾﺎﺳﺎق ﮔﺘﯿﺮﯾﻠﺪﯾﯿﻲ ﺳﺎﻟﯿﻐﯿﻨﻲ (ﺧﺒﺮﯾﻨﻲ) دوﯾﺪوق. ﯾﺎﺳﺎﻏﯿﻦ ﮔﺮه

ﻛﭽﮫ ﺳﻲ، ﺑﻮ "ﯾﺎﺑﺎﻧﺠﻲ" دﯾﻠﯿﻦ "آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ"ﯾﺎ "اﯾﺘﮫ م" ("ﺿﺮر") وﺋﺮدﯾﯿﯿﺪﯾﺮ. ﺑﻮ ﺳﺎﻟﯿﻖ (ﺧﺒﺮ) ﭘﺎن اﯾﺮاﻧﯿﺴﺖ

ﮔﻮﺟﻠﺮ طﺮﻓﯿﻨﺪن ﺑ ﯾﻮک ﺑﯿﺮ ﺳﺌﻮﯾﻨﺞ، اﯾﺮان و ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺗﻮرﻛﻠﻮﯾﻮ طﺮﻓﯿﻨﺪﻧﺴﮫ ﺑ ﯾﻮک ﺑﯿﺮ اوزوﻧﺘﻮ اﯾﻠﮫ

ﻗﺎرﺷﯿﻼﻧﺪی. آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺗﻮرﻛﯿﯿﮫ ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﺳﯿﻨﮫ ﮔﺘﯿﺮﯾﻠﮫ ن ﯾﺎﺳﺎق، ﺑﯿﺰﯾﻢ دﯾﻠﯿﻤﯿﺰه ﮔﺘﯿﺮﯾﻠﮫ ن ﯾﺎﺳﺎﻗﺪﯾﺮ. ﺑﻮ

اوﻻی ﺑﺌﻠﮫ ﮔ روﻟﻤﮫ ﻟﻲ، ﺑﺌﻠﮫ آﻟﻘﯿﻼﻧﻤﺎﻟﻲ و ﺑﻮ اوزدن ده ﻗﯿﻨﺎﻧﻤﺎﻟﯿﺪﯾﺮ. دﯾﻠﯿﻤﯿﺰﯾﻦ آدﯾﻨﻲ (ﺗﻮرﻛﺠﮫ) ﺑﯿﻠﮫ ﺑﯿﻠﻤﮫ ﯾﮫ ن و

اوﻧﻮ ﻗﻮﻧﺪارﻣﺎ "آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ" دﯾﯿﮫ آدﻻﻧﺪﯾﺮان ﻗﻮزﺋﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﻠﻲ ﯾﺌﺘﮕﯿﻠﯿﻠﺮ، ﻧﮫ ﯾﯿﻦ اوﻧﺎ اﯾﺘﮫ م وﺋﺮدﯾﯿﯿﻨﻲ، ﻧﮫ ﯾﯿﻦ اوﻧﺎ

ﯾﺎرار ﮔﺘﯿﺮدﯾﯿﯿﻨﻲ ﻧﺌﺠﮫ آﻧﻼﯾﺎﺑﯿﻠﮫ رﻟﺮ؟

ﮔﻮﻧﺌﯿﯿﻦ ﯾﺎزﯾﻠﻲ- ﮔ رﻛﻮل (ادﺑﻲ) دﯾﻠﻲ، "ﺗﻮرﻛﺠﮫ"دﯾﺮ، "آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ" دﺋﯿﯿﻠﺪﯾﺮ

ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺗﺎرﯾﺨﻲ ﺑﯿﺮ ﯾﻮل آﯾﺮﯾﺠﯿﻨﺪادﯾﺮ. ﮔﻮﻧﻮﻣﻮزده ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن و اﯾﺮان ﺗﻮرﻛﻠﻮﯾﻮﻧﻮن اوﻟﻮﺷﺪورﻣﺎق

و ﺑﯿﭽﯿﻤﻠﮫ ﻧﺪﯾﺮﻣﻜﺪه اوﻟﺪوﻏﻮ ﮔ رﻛﻮل دﯾﻞ، ﺗﻤﻞ آﻟﺪﯾﻐﻲ ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن و اﯾﺮان´ﯾﻦ ﺑﺎﺷﺎﺑﺎﺷﯿﻨﺎ ﺳﺮﭘﯿﻠﻤﯿﺶ ﺗﻮرک

ﺑﻮدوﻧﻮﻧﻮن (ﺧﺎﻟﻘﯿﻨﯿﻦ) دﯾﻠﻲ اﯾﻠﮫ، آزرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺗﻮرﻛﯿﯿﮫ ﺑﻮدوﻧﺠﻼری ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﻠﺮﯾﻨﯿﻦ ﺑﯿﺮﻟﮫ ﺷﻤﮫ ﺳﯿﻨﺪن اورﺗﺎﯾﺎ

ﭼﯿﺨﻤﺎﻗﺪا و داھﺎ دوﻏﺮوﺳﻮ ﺑﻮ اوﭼﻮﻧﻮن اٶزﮔﻮن و ﯾﺌﻨﻲ ﺑﯿﻠﮫ ﺷﮕﮫ ﺳﯿﺪﯾﺮ. ﺑﻮ اوزدن اوﻧﻮ "ﯾﺌﻨﯿﺠﯿﻞ (ﻣﻮدﺋﺮن) ﺑﺎﺗﻲ

اوﻏﻮزﺟﺎﺳﻲ" آدﻻﻧﺪﯾﺮاﻧﻼر دا اوﻟﻤﻮﺷﺪور. ﺑﻮ دﯾﻞ، اٶزوﻧﮫ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﯿﻨﻲ اوﻟﮕﻮ آﻟﻤﺎﻣﺎﻗﺪادﯾﺮ. 

ﮔﻮﻧﺌﯿﯿﻦ ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﻲ، ھﺮ اﯾﻜﻲ ﻗﻮﻧﺸﻮ اٶﻟﻜﮫ ﻧﯿﻦ ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﻠﺮﯾﻨﮫ اﺋﺸﯿﺖ آراﻟﯿﻘﺪا (ﻣﺴﺎﻓﮫ ده) دورور و اوﻧﻼرﯾﻦ

اﯾﺪی (ھﺌﭻ) ﺑﯿﺮﯾﺴﯿﻨﻲ ﺗﻚ ﺑﺎﺷﯿﻨﺎ اٶز ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﻲ اوﻻراق ﺗﺎﺑﻼﻣﯿﺮ (ﻗﺒﻮل اﺋﺘﻤﯿﺮ).

آﻧﺠﺎق ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن و اﯾﺮان ﺗﻮرﻛﻠﻮﯾﻮ؛ ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻧﯿﻦ ﺳ ز داﻏﺎرﺟﯿﻐﯿﻨﺎ ﯾﯿﯿﮫ ﻟﮫ ﻧﻤﮫ، اٶز ﺗﻮرک ﺳﻮی ﻛ ﻛﻮﻧﮫ

ﻗﺎﯾﯿﺪﯾﺶ و دﯾﻠﯿﻤﯿﺰی ﭼﺎﻏﺪاﺷﻼﺷﺪﯾﺮﻣﺎ (ﻣﻮﻋﺎﺻﯿﺮﻟﮫ ﺷﺪﯾﺮﻣﮫ) و ﯾﺌﻨﯿﺠﯿﻠﻠﮫ ﺷﺪﯾﺮﻣﮫ (ﻣﻮدﺋﺮﻧﻠﮫ ﺷﺪﯾﺮﻣﮫ) آﻻﻧﻼرﯾﻨﺪا

(ﺳﺎﺣﮫ ﻟﺮﯾﻨﺪه)، ﺑﻮﻧﻼرﯾﻦ اﯾﺪی ﺑﯿﺮﯾﻨﮫ ﯾﯿﯿﮫ (ﺻﺎﺣﯿﺐ) اوﻟﻤﺎﯾﺎن آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ دﺋﯿﯿﻞ، ﺗﻮرﻛﯿﯿﮫ ﺟﻮﻣﮭﻮرﯾﯿﺘﯿﻨﯿﻦ

وارﺳﯿﻞ (زﻧﮕﯿﻦ) دﺋﻨﮫ ﯾﯿﻤﻠﺮﯾﻨﺪن (ﺗﺠﺮوﺑﮫ ﻟﺮﯾﻨﺪن) ﯾﺎرارﻻﻧﻤﺎﻗﺪا (ﻓﺎﯾﺪاﻻﻧﻤﺎﻗﺪا)، اورادا اﻟﺪه اﺋﺪﯾﻠﮫ ن ﻗﺎزاﻧﯿﻤﻼری

ﻣﻨﯿﻤﺴﮫ ﻣﻜﺪه، اوﻧﻼری اٶز دﺋﻨﮫ ﯾﯿﻤﻠﺮی و اٶز ﻗﺎزاﻧﯿﻤﻼری اوﻻراق ﮔ رﻣﻜﺪه دﯾﺮ. ﺗﻮرﻛﯿﯿﮫ ﻧﯿﻦ ﮔ رﻛﻮل و ﯾﺎزﯾﻠﻲ

دﯾﻠﻲ (ﺗﻮرﻛﭽﮫ و ﯾﺎ ﯾﺌﻨﻲ ﺗﻮرﻛﺠﮫ) و ﺑﻮ اٶﻟﻜﮫ ده ﺗ ره دﯾﻠﮫ ن ﯾﺌﻨﻲ دﺋﮕﯿﻠﺮ (ﻧﺌﻮﻟﻮژﯾﺴﻤﻠﺮ)، ﮔﻮﻧﺌﻲ`ه ﯾﺌﻨﻲ ﻛﻠﻤﮫ ﻟﺮ

ﺳﻮﻧﺎﺑﯿﻠﮫ ﺟﻚ ﭼﻮخ اٶﻧﮫ ﻣﻠﻲ ﺑﯿﺮ ﻗﺎﯾﻨﺎﻗﺪﯾﺮ. ﺑﻮ ﻗﺎﯾﻨﺎق اٶزه ﻟﻠﯿﻜﻠﮫ ﯾﺌﻨﯿﺠﯿﻞ ﺑﻮﮔﻮش (ﻓﻠﺴﻔﮫ)، ﺑﯿﻠﯿﻢ، ﻗﻮراﺷﺪﯾﺮﯾﻢ

(ﺗﺌﻜﻨﻮﻟﻮژی)، ﺗﻮزه ﺑﯿﻠﯿﻤﻲ (ﺣﻮﻗﻮق)، ارﻛﻠﮫ ت (دٶوﻟﺖ)، ﺳﻮﯾﻮت ﻗﺎوراﻣﻼر و اوزﻟﻮق (ھﻨﺮ) ﻛﯿﻤﻲ آﻻﻧﻼرداSÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 3 ~ 

اوﻻﻏﺎن اوﺳﺘﻮ ده ﯾﮫ رﻟﯿﺪﯾﺮ. آﯾﺮﯾﺠﺎ ﺑﻮدوﻧﻮﻣﻮزون ﻋﺮاﻗﺪا ﺗﻮرﻛﻤﺎن آدی اﯾﻠﮫ ﯾﺎﺷﺎﯾﺎن اوﺟﻘﺎر اوﺑﺎﺳﻲ (دﯾﯿﺎﺳﭙﻮراﺳﻲ) 

اﯾﻠﮫ ﺗﻮرﻛﯿﯿﮫ ﺳﯿﻨﯿﺮﻻری اﯾﭽﯿﻨﺪه ﯾﺎﺷﺎﯾﺎن و ﺳﺎﯾﯿﻼری ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﻼری آﺷﺎن آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺗﻮرﻛﻮﻧﻮن اٶزﻟﺮﯾﻨﯿﻦ ﯾﺎزﯾﻠﻲ-

ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﻠﺮی اوﻻراق ﺗﻮرﻛﯿﯿﮫ ﺗﻮﻏﺮاﻟﻲ (رﺳﻤﻲ) دﯾﻠﯿﻨﻲ ﺳﺌﭽﺪﯾﻜﻠﺮی اوﻧﻮﺗﻮﻟﻤﺎﻣﺎﻟﯿﺪﯾﺮ. ﮔﻮﻧﺌﻲ´ده - آزرﺑﺎﯾﺠﺎن

ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن ﺗﺮﺳﯿﻨﮫ - ﺧﺎﻟﻘﯿﻤﯿﺰﯾﻦ اٶزو و دﯾﻠﯿﻨﻲ ﺗﻮرﻛﯿﯿﮫ ده اوﻟﺪوﻏﻮ ﻛﯿﻤﻲ و دوﻏﺮو اوﻻراق اورﻛﮫ ن (ھﻤﯿﺸﮫ) 

"ﺗﻮرک" و "ﺗﻮرﻛﺠﮫ" آدﻻﻧﺪﯾﺮﻣﺎﺳﻲ دا، ﮔﻮﻧﺌﻲ´ﯾﻦ ﻛﯿﻤﻲ اٶرﻧﮫ ک آﻟﺪﯾﻐﯿﻨﻲ آﭼﯿﻘﺠﺎ اورﺗﺎﯾﺎ ﻗﻮﯾﻮر. ﺳﻮن اوﻻراق،

اﯾﺮان و ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا ﺗﻮرک ﺑﻮدوﻧﻮﻧﻮن اﯾﭽﯿﻨﺪه اوﻟﺪوﻏﻮ ﺑﻮﮔﻮﻧﻜﻮ اوﻟﻮﺳﺎل (ﻣﯿﻠﻠﻲ) اوﯾﺎﻧﯿﺶ و دﯾﺮﭼﮫ ﻟﻤﮫ ده،

ﺗﻮرﻛﯿﯿﮫ ﺗﺌﻠﺌﻮﯾﺰﯾﯿﻮﻧﻼرﯾﻨﯿﻦ ﺗﻚ ﺑﺎﺷﯿﻨﺎ، ﺣﺘﺘﺎ ﻗﻮزﺋﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن´ﯾﻦ ﺑﺎﻏﯿﻠﺴﯿﺰﻻﺷﻤﺎﺳﯿﻨﺪان (اﯾﺴﺘﯿﻘﻼﻟﯿﻨﺪان) داھﺎ ﭼﻮخ

اﺋﺘﮕﻲ و اوﯾﻨﺎﻣﻲ (روﻟﻮ) اوﻟﺪوﻏﻮ دا ﺑﯿﻠﯿﻨﮫ ن ﺑﯿﺮ ﮔﺌﺮﭼﻜﺪﯾﺮ.

"آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ"، "ﺗﻮرﻛﺠﮫ" دﺋﯿﯿﻠﺪﯾﺮ، او ﻓﺎرﺳﺠﺎ-ﻋﺮﺑﺠﮫ-روﺳﺠﺎ-ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻗﺎرﯾﺸﯿﻤﻲ، ﯾﺌﺘﮫ رﺳﯿﺰ و ﮔ رﻛﺴﻮز ﺑﯿﺮ

ﻗﺎرﻣﺎ (ھﯿﺒﺮﯾﺪ) دﯾﻠﺪﯾﺮ

آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﻲ، آﻏﯿﺮ ﺑﯿﺮ ﺑﯿﭽﯿﻤﺪه ﻓﺎرﺳﺠﺎدان اﺋﺘﮕﯿﻠﮫ ﻧﻤﯿﺸﺪﯾﺮ. ﺑﻮ اﺋﺘﮕﻲ ﺗﻜﺠﮫ دﯾﻠﮫ ﮔﯿﺮه ن

ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﺳ ز و ﺗﺮﻛﯿﺒﻠﺮﻟﮫ ﺳﯿﻨﯿﺮﻻﻧﻤﺎﻣﺎﻗﺪا، دﯾﻞ ﺑﯿﻠﮕﯿﺴﻲ آﻻﻧﯿﻨﻲ دا اﯾﭽﮫ رﻣﻜﺪه دﯾﺮ. ھﺮ ھﺎﻧﺴﻲ ﺑﯿﺮ دﯾﻠﯿﻦ ﮔﺌﻨﯿﺶ ﺑﯿﺮ

ﺑﯿﭽﯿﻤﺪه (ﺷﻜﯿﻠﺪه) ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺑﯿﺮ دﯾﻠﯿﻦ دﯾﻞ ﺑﯿﻠﮕﯿﺴﻲ ﻗﻮرال و ﯾﺎﺳﺎﻻری اﺋﺘﮕﯿﺴﻲ آﻟﺘﯿﻨﺎ ﮔﯿﺮﻣﮫ ﺳﻲ، او دﯾﻠﯿﻦ اٶز

ﻗﻮراﻟﻼرﯾﻨﯿﻦ آﻟﺖ اوﺳﺖ اﺋﺪﯾﻠﻤﮫ ﺳﻲ و درﯾﻨﺪن ﯾﺎرا آﻟﻤﺎﺳﻲ دﺋﻤﻜﺪﯾﺮ. ﺑﻮﮔﻮن آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا ﯾﺎﯾﻘﯿﻦ اوﻻن ﮔ رﻛﻮل دﯾﻞ،

ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﻼرﻻ دوﻟﻮ، ﯾﻮزﻻﺷﻤﺎ و ﺳﻮﯾﺴﻮزﻻﺷﻤﺎﻏﺎ اوز ﺗﻮﺗﻤﻮش ﺑﯿﺮ دﯾﻠﺪﯾﺮ. ﺑﻮ دﯾﻞ ﺳ ز داﻏﺎرﺟﯿﻐﻲ و دﯾﻞ ﺑﯿﻠﮕﯿﺴﻲ

آﭼﯿﻼرﯾﻨﺪان، ﻓﺎرﺳﺠﺎدان درﯾﻨﺪن اﺋﺘﮕﯿﻠﮫ ﻧﻤﯿﺶ، و ﭘﻮزوﻻراق ﯾﺌﺘﮫ رﺳﯿﺰ و ﮔ رﻛﺴﻮز (ﭼﯿﺮﻛﯿﻦ) ﺑﯿﺮ ﻗﺎرﻣﺎ دﯾﻞ

ﺣﺎﻟﯿﻨﺎ دٶﻧﻮﺷﻤﻮﺷﺪور. ﻋﻮﺛﻤﺎﻧﻠﻲ آﯾﺪﯾﻦ و ﺳﺌﭽﮕﯿﻨﻠﺮﯾﻨﯿﻦ ﯾﺎرادﯾﺐ اﯾﺸﻠﮫ ﺗﺪﯾﻜﻠﺮی اوﯾﺪورﻣﺎ ﺑﯿﺮ دﯾﻞ وار اﯾﺪی. ﺑﻮ دﯾﻠﮫ

دوﻏﺮو اوﻻراق "ﺗﻮرﻛﺠﮫ" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "ﻋﻮﺛﻤﺎﻧﻠﯿﺠﺎ" دﺋﯿﯿﻠﻤﯿﺸﺪﯾﺮ، اوﭼﺮا (ﭼﻮﻧﻜﻮ) ﺑﻮ دﯾﻞ، اوچ ﻓﺎرﺳﺠﺎ، ﻋﺮﺑﺠﮫ و

ﺗﻮرﻛﺠﮫ دﯾﻠﻠﺮﯾﻨﯿﻦ ﯾﺎﭘﻤﺎﺟﺎ (ﺻﻮﻧﻌﻲ) ﺑﯿﺮ ﺑﯿﭽﯿﻤﺪه ﯾﺎن ﯾﺎﻧﺎ ﮔﺘﯿﺮﯾﻠﻤﮫ ﺳﯿﻨﺪن اوﻟﻮﺷﻤﻮﺷﺪو. اﯾﻨﺪی آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا

ﮔ رﻛﻮل دﯾﻞ اوﻻراق اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ن "آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ" دا، ﻗﺎرداﺷﻲ "ﻋﻮﺛﻤﺎﻧﻠﯿﺠﺎ" ﻛﯿﻤﻲ، ﺣﺘﺘﺎ اوﻧﺪان داھﺎ ﺑﺘﺮ، ﮔﺌﺮﭼﮫ

ﻛﺪه ﺗﻮرﻛﺠﮫ، ﻓﺎرﺳﺠﺎ، ﻋﺮﺑﺠﮫ و روﺳﺠﺎﻧﯿﻦ ﻗﺎرﯾﺸﯿﻤﯿﻨﺪان اوﻟﻮﺷﻤﻮش ﻗﺎرﻣﺎ-اوﯾﺪورﻣﺎ ﺑﯿﺮ دﯾﻞ ﮔ روﻧﺘﻮﺳﻮﻧﻮ

وﺋﺮﻣﻜﺪه دﯾﺮ. 

آزرﺑﺎﯾﺠﺎن و اﯾﺮاﻧﺪا ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻧﯿﻦ ﮔﺌﺮﯾﻠﮫ ﻣﮫ ﺳﻲ، اﯾﺴﻤﺎﻋﯿﻞ ﺧﺎﻗﺎن (ﺷﺎه اﯾﺴﻤﺎﻋﯿﻞ) دٶﻧﮫ ﻣﯿﻨﺪن ﺳﻮﻧﺮا ﺑﺎﺷﻼﻣﯿﺸﺪﯾﺮ.

ﺑﻮ دﯾﻞ ﺗﻮﻏﺮاﻟﻲ و ارﻛﻠﮫ ت دﯾﻠﻲ اوﻟﻤﺎ ﻗﻮﻧﻮﻣﻮﻧﻮ آددﯾﻢ آددﯾﻢ اﯾﺘﯿﺮﻣﻜﻠﮫ ﺑﯿﺮﻟﯿﻜﺪه ﻓﺎرﺳﺠﺎ و ﻋﺮﺑﺠﮫ دﯾﻠﻠﺮﯾﻨﯿﻦ ازﯾﺠﻲ و

ﭼﻮخ آﻏﯿﺮ اﺋﺘﮕﯿﺴﻲ آﻟﺘﯿﻨﺪا ﻗﺎﻻراق، ﺑﺎﺷﺪا ﺑﯿﻠﯿﻢ، ﺑﻮﮔﻮش و اوزﻟﻮق اوﻟﻤﺎق اوزره ھﺮ آﻻﻧﺪا اٶز دوﻏﻮرﻗﺎﻧﻠﯿﻐﯿﻨﻲ

اﯾﺘﯿﺮﯾﺐ ﻧﺌﭽﮫ ﯾﻮز اﯾﻞ اﯾﭽﯿﻨﺪه ﻗﯿﺴﯿﺮ و ﻗﺎرﻣﺎ ﺑﯿﺮ دﯾﻞ ﺣﺎﻟﯿﻨﺎ ﮔﻠﻤﯿﺸﺪﯾﺮ. آردﯾﻨﺠﺎ ﮔﻮﻟﻮﺳﺘﺎن و ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﭽﺎی

آﻧﻼﺷﻤﺎﻻرﯾﻨﺪان ﺳﻮﻧﺮا ﮔﻠﮫ ن ﺳﻮن اﯾﻜﻲ ﯾﻮز اﯾﻠﺪه، ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺑﯿﺮ دﯾﻞ، روﺳﺠﺎﻧﯿﻦ آﻏﯿﺮ اﺋﺘﮕﯿﺴﻲ آﻟﺘﯿﻨﺎ ﮔﯿﺮﻣﯿﺸﺪﯾﺮ. 

ﮔﻮﻧﻮﻣﻮزده ﻗﻮزﺋﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا اﯾﺪی ﺑﯿﺮ ده ﯾﯿﺸﯿﻜﻠﯿﻚ و دوزه ﻟﺘﻤﮫ ﯾﮫ اوﻏﺮاﻣﺎدان ﮔ رﻛﻮل و ﺗﻮﻏﺮاﻟﻲ دﯾﻞ اوﻻراق

ﺗﺎﺑﻼﻧﺎن دﯾﻞ، اﯾﺸﺘﮫ ﺑﻮ ﻗﯿﺴﯿﺮ-ﻗﺎرﻣﺎ دﯾﻠﺪﯾﺮ. ﺑﻮ دوروم، ﮔﻮﻧﺌﻲ´ﯾﻦ، ﻓﺎرﺳﻼرﯾﻦ ﺑﻮﯾﻮﻧﺪوروﻏﻮﻧﺪان ﻗﻮرﺗﻮﻟﺪوﻗﺪان

ﺳﻮﻧﺮا، اﯾﺮان ارﻛﻠﮫ ﺗﯿﻨﯿﻦ ﺑﺎﺳﻘﯿﻼری اﯾﻠﮫ ﯾﺎراﻧﻤﺎﻗﺪا -ﯾﺎرادﯾﻠﻤﯿﺶ اوﻻن اوﯾﺪورﻣﺎ "آزری-ﻓﺎذری"ﻧﻲ اٶز ﮔ رﻛﻮل و

ﯾﺎزی دﯾﻠﻲ دﯾﯿﮫ ﺗﺎﺑﻼﻣﺎﺳﯿﻨﺎ ﺑﻨﺰه ر. آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺑﻮ ﻋﺌﯿﺒﮫ ﺟﮫ ر دﯾﻠﮫ "ﺗﻮرﻛﺠﮫ" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ"

دﺋﯿﯿﺮﻟﺮ. ﺑﯿﺰﺟﮫ ﺑﻮ آدﻻﻧﺪﯾﺮﻣﺎ اوﻟﺪوﻗﺠﺎ ﯾﺌﺮﯾﻨﺪه (ﺣﺎﻗﻠﻲ) و دوﻏﺮودور، اوﭼﺮا ﺑﻮ دﯾﻠﻲ ﺗﻮرﻛﺠﮫ آدﻻﻧﺪﯾﺮﻣﺎق، ﺗﻮرﻛﺠﮫ

ﯾﮫ ﮔﻮﺟﮫ م (ظﻮﻟﻢ) و ﺳﺎﯾﻘﯿﺴﯿﺰﻟﯿﻖ اوﻻردی. ﮔﺌﺮﭼﮫ ﻛﺪه ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن و اﯾﺮاﻧﺪا ﺗﻮرک ﺑﻮدوﻧﻮﻧﻮن ﻗﻮﻧﻮﺷﺪوﻏﻮ و

ﺑﻮرادا ﺑﯿﭽﯿﻤﻠﮫ ﻧﻤﻜﺪه اوﻻن ﯾﺌﻨﯿﺠﯿﻞ و ﭼﺎﻏﺪاش ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﯿﻨﻲ "ﺗﻮرﻛﺠﮫ" آدﻻﻧﺪﯾﺮﻣﺎﺳﻲ، ﺑﻮ دﯾﻠﯿﻦ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن

ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﻲ اوﻻن "آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ"دان آﯾﺮﯾﻖ (ﻓﺮﻗﻠﻲ) اوﻟﺪوﻏﻮﻧﻮن ان ﭼﺎرﭘﯿﺠﻲ و ان ﮔ زه ل ﺑﯿﺮ

ﻗﺎﻧﯿﺘﯿﺪﯾﺮ (ﺛﻮﺑﻮﺗﻮدور).

آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ن ﮔ رﻛﻮل دﯾﻞ و اورادا وار اول[ﻣﺎی]ان دﯾﻞ آﻧﻼﯾﯿﺸﻲ، ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن و

اﯾﺮان ﺗﻮرﻛﻠﻮﯾﻮﻧﮫ اوﻟﮕﻮ و ﺗﻤﻞ آﻟﯿﻨﻤﺎﻣﺎﻟﯿﺪﯾﺮ. اٶزه ﻟﻠﯿﻜﻠﮫ ﮔ رﻛﻮل دﯾﻞ و ﺳ ز داﻏﺎرﺟﯿﻐﻲ ﻗﻮﻧﻮﻻرﯾﻨﺪا، آزرﺑﺎﯾﺠﺎن

ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﻲ - اوﻧﺪان ﯾﺎرارﻻﻧﯿﻠﻤﺎﺳﻲ ﮔﺮه ﻛﺪﯾﯿﯿﻨﮫ ﺗﺎﺑﺎﺳﻲ (رﻏﻤﻦ)- ﮔﻮﻧﺌﻲ اوﭼﻮن ﺗﻚ ﺗﻤﻞ و ﻗﺎﯾﻨﺎق

دﯾﯿﮫ ﮔ روﻟﻤﮫ ﻣﮫ ﻟﯿﺪﯾﺮ. اٶﺗﮫ ﯾﺎﻧﺪان، ﮔﻮﻧﺌﯿﺪه ﺑﻮ ﭘﯿﭽﯿﻦ دﯾﻠﯿﻦ اﯾﺮان و ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن´ﯾﻦ ﮔ رﻛﻮل و ﯾﺎزﯾﻠﻲ دﯾﻠﻲ

اوﻟﻤﺎﺳﯿﻨﻲ ﺳﺎووﻧﺎن و ﯾﺌﺘﯿﺮﯾﻢ (ﺗﺒﻠﯿﻎ) اﺋﺪه ن روس وورﻗﻮﻧﻼری و ﺗﻮﺗﻮﺟﻮﻻرﻻ دا اﻛﯿﻨﺞ (ﻛﻮﻟﺘﻮر) ﺳﺎواﺷﯿﻤﻲ

آﭘﺎرﯾﻠﻤﺎﻟﯿﺪﯾﺮ.SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 4 ~ 

آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺟﻮﻣﮭﻮرﯾﯿﺘﯿﻨﺪه ﯾﺌﻨﯿﺠﯿﻞ دﯾﻞ آﻧﻼﯾﯿﺸﻲ ﯾﻮﺧﺪور

آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺗﻮرک دﯾﻠﯿﻨﯿﻦ دوﺷﺪوﯾﻮ آﺟﯿﻨﺎﺟﺎﻗﻠﻲ دوروﻣﻮﻧﻮن ﻧﺪﻧﻠﺮﯾﻨﻲ ﺑﺌﻠﮫ ﺳﯿﺮاﻻﯾﺎﺑﯿﻠﮫ رﯾﻚ:

١- دﯾﻞ آﻧﻼﯾﯿﺸﻲ اﻛﺴﯿﻜﻠﯿﯿﻲ و دﯾﻠﯿﻦ اوزه رﯾﻨﺪه (ﺣﺎﻗﻘﯿﻨﺪا) ارﻛﻠﮫ ت ﯾ ﻧﮫ ﺗﮕﯿﺴﯿﻨﯿﻦ (ﺳﯿﯿﺎﺳﺘﯿﻦ) اوﻟﻤﺎﯾﯿﺸﻲ:

آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﮔﻨﮫ ل اوﻻراق ﯾﺌﻨﯿﺠﯿﻞ دﯾﻞ آﻧﻼﯾﯿﺸﻲ ﻣﻮوﺟﻮد دﺋﯿﯿﻠﺪﯾﺮ و اٶزه ﻟﻠﯿﻜﻠﮫ ارﻛﻠﮫ ت، دﯾﻠﯿﻦ

ﻗﻮروﻧﻤﺎﺳﻲ و ﮔﻠﯿﺸﺪﯾﺮﯾﻠﻤﮫ ﺳﻲ، ﯾﺌﻨﯿﺠﯿﻠﻠﮫ ﺷﺪﯾﺮﯾﻠﻤﮫ ﺳﻲ، ﭼﺎﻏﺪاﺷﻼﺷﺪﯾﺮﯾﻠﻤﺎﺳﻲ و دﯾﺮﮔﯿﻠﻲ (ﺟﺎﻧﻠﻲ) ﺑﯿﺮ وارﻟﯿﻖ

اوﻻراق، اوﻻﻧﺎق-ﯾﺌﺘﮫ ﻧﮫ ﻛﻠﺮﯾﻨﯿﻦ ﭼﺌﺸﯿﺘﻠﮫ ﻧﺪﯾﺮﯾﻠﯿﺐ ﭼﻮﺧﺎﻟﺪﯾﻤﺎﺳﻲ اﯾﻠﮫ اﯾﻠﮕﯿﻠﻲ ھﺮ ھﺎﻧﺴﻲ ﺑﯿﺮ ﯾﺌﻜﮫ ﺗﺎﺳﺎری (ﻣﺴﺘﺮ

ﭘﻠﻦ) و ﯾ ﻧﮫ ﺗﮕﯿﯿﮫ ﯾﯿﯿﮫ دﺋﯿﯿﻠﺪﯾﺮ.

٢- دﯾﻠﯿﻦ آدﯾﻨﻲ ده ﯾﯿﺸﺪﯾﺮﻣﻚ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا روس ﺳ ﻣﻮرﮔﮫ ﭼﯿﻠﯿﯿﯿﻨﯿﻦ (ﻛﻮﻟﻮﻧﯿﯿﺎﻟﯿﺴﻤﯿﻨﯿﻦ) ﯾﯿﺨﯿﺠﻲ اﺋﺘﮕﯿﺴﯿﻨﯿﻦ ان

آﭼﯿﻖ اﯾﺰﯾﻨﻲ، اوراداﻛﻲ ﺑﻮدون و دﯾﻠﯿﻦ "ﺗﻮرک" و "ﺗﻮرﻛﺠﮫ"دن، ﻗﻮﻧﺪارﻣﺎ "آزرﺑﺎﯾﺠﺎن" و "آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ"ﯾﺎ –اٶزو

ده ﻛ ﻧﻮﻟﻠﻮ اوﻻراق ده ﯾﯿﺸﺪﯾﺮﯾﻠﺪﯾﯿﯿﻨﺪه ﮔ ره ﺑﯿﻠﮫ رﯾﻚ. آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺑﯿﺰﯾﻢ دﯾﻠﯿﻦ ﺗﻮرﻛﺠﮫ اوﻟﺪوﻏﻮ و

ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻧﯿﻦ ده ﺑﯿﺰﯾﻢ دﯾﻞ اوﻟﺪوﻏﻮ دوﺷﻮﻧﺠﮫ و اﯾﻨﺎﻧﺠﻲ، اﯾﺪی ﺑﯿﺮ واﺧﺖ اوره ﻛﻠﺮده و ﺑﺌﯿﯿﻨﻠﺮده ﻛ ک ﺳﺎﻻﺑﯿﻠﻤﮫ

ﻣﯿﺸﺪﯾﺮ. اﯾﺸﺘﮫ ﺗﻮرﻛﯿﯿﮫ ﺑﻮدوﻧﻮﻧﻮن دﯾﻠﯿﻨﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺧﺎﻟﻘﯿﻨﯿﻦ دﯾﻠﯿﻨﮫ "ﯾﺎﺑﺎﻧﺠﻲ" ﺳﺎﻧﺎن آﻧﻼﯾﯿﺶ دا، ﺑﻮ ﺳ ﻣﻮرﮔﮫ ﻟﮫ

ﺷﻤﮫ (ﻛﻮﻟﻮﻧﯿﯿﺎل) ﺳﺎﯾﺮﯾﻠﯿﻐﯿﻦ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺑﯿﺮ ﺑﻠﯿﺮﺗﯿﺴﯿﺪﯾﺮ. (آزرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺗﻮرﻛﯿﯿﮫ ﺟﻮﻣﮭﻮرﯾﯿﺘﻠﺮﯾﻨﺪه ﺑﻮدوﻧﻼرﯾﻦ

ﻗﻮﻧﻮﺷﺪوﻏﻮ دﯾﻠﻠﺮ، ان آزﯾﻨﺪان دﯾﻞ ﺑﯿﻠﯿﻤﻲ ﺑﺎﺧﯿﻤﯿﻨﺪان اﯾﻜﻲ آﯾﺮی دﯾﻞ ﯾﻮخ، ﺑﯿﺮ دﯾﻠﯿﻦ اﯾﻜﻲ اوﻟﺪوﻗﺠﺎ ﯾﺎﺧﯿﻦ ﻟﮭﺠﮫ ﺳﻲ

ﺳﺎﯾﯿﻠﯿﺮ). ﺑﻮ آﭼﯿﺪان ﻓﺎرس ﺳ ﻣﻮرﮔﮫ ﭼﯿﻠﯿﯿﻲ ﺑﻮﯾﻮﻧﺪوروﻏﻮ آﻟﺘﯿﻨﺪا ﯾﺎﺷﺎﻣﺎﺳﯿﻨﯿﻦ ﺗﺎﺑﺎﺳﻲ، ﻗﻮﻧﺪارﻣﺎ "آذری" و

"آذرﯾﺠﮫ" آدﻻرﯾﻨﻲ ﻣﻨﯿﻤﺴﮫ ﻣﮫ ﯾﮫ ن، ﺑﻠﻜﮫ اوﻧﻼرا وار ﮔﻮﺟﻮ اﯾﻠﮫ ﺗﭙﮕﻲ ﮔ ﺳﺘﮫ ره ن ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن، اٶز

ﺑﺎﻏﯿﻠﺴﯿﺰ ارﻛﻠﮫ ﺗﻲ و ﯾﻮزﻟﺮﺟﮫ آﻛﺎدﺋﻤﻲ، اﯾﻨﺴﺘﯿﺘﻮت و ... ﯾﮫ ﯾﯿﯿﮫ اوﻻن ﻗﻮزﺋﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪان، ﺑﻮ آﭼﯿﺪان داھﺎ اﯾﺮه ﻟﯿﺪه

و اوﻟﻮﺳﺎل ﻛﯿﻤﻠﯿﯿﯿﻨﮫ ﺑﺎﻏﻠﯿﺮاق دوروﻣﺪادﯾﺮ. 

٣- دﯾﻠﺪن اٶزﮔﻮن ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﺳ زﻟﺮی دﯾﺸﻼﻣﺎق: آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ دﯾﻠﯿﻨﺪه، دﯾﻠﯿﻤﯿﺰده وار اوﻻن ﻣﯿﻨﻠﺮﺟﮫ اٶزﮔﻮن ﺗﻮرﻛﺠﮫ

دﺋﮕﯿﯿﮫ (ﻛﻠﻤﮫ ﯾﮫ)، اٶزﺑﺎﺷﯿﻨﺎﻟﯿﻘﻼ ﺑﺎﯾﺮی (آرﺧﺎﯾﯿﻚ) داﻣﻘﺎﺳﻲ ووروﻟﻤﻮش، ﺑﻮﻧﻼر ﯾﺎزﯾﻠﻲ و داﻧﯿﺸﯿﻖ دﯾﻠﻠﺮﯾﻨﺪن

دﯾﺸﻼﻧﻤﯿﺸﺪﯾﺮ. ﺑﻮ ﯾﺎﺧﻼﺷﯿﻤﻼ دا اٶزﻟﺮی دﺋﻤﯿﺸﻜﻦ "ﺑﻮ ﻗﺪه ر زﻧﮕﯿﻦ دﯾﻠﯿﻤﯿﺰی ﻣﯿﺴﻜﯿﻦ ﮔﻮﻧﮫ ﺳﺎﻟﯿﺒﻼر (ﺑﻮ دﻧﻠﻲ

وارﺳﯿﻞ دﯾﻠﯿﻤﯿﺰی، ﯾﻮﺧﺴﻮل ﮔﻮﻧﮫ ﺳﺎﻟﯿﺒﻼر)". ﮔﻠﯿﻨﮫ ن ﺑﻮﮔﻮﻧﻜﻮ دوروم، آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﯾﺎزارﻻرﯾﻦ

ﭼﻮﺧﻮﻧﻮن، اٶز ﯾﺎزﯾﻼرﯾﻨﻲ ﺗﻮﭘﻼﻣﻲ ٤٠٠-١٠٠ دﺋﮕﯿﻨﻲ ﮔﺌﭽﻤﮫ ﯾﮫ ن ﺳﯿﺴﻘﺎ ﺑﯿﺮ ﺳ ز داﻏﺎرﺟﯿﻐﻲ ﻛ ﻣﮫ ﯾﻲ اﯾﻠﮫ –

ﺑﻮﻧﻮن دا ﯾﻮزده دوﺧﺴﺎﻧﻲ ﻓﺎرﺳﺠﺎ-ﻋﺮﺑﺠﮫ-روﺳﺠﺎ ﺳ زﻟﺮدن اوﻟﻮﺷﻤﺎﻗﺪادﯾﺮ- ﯾﺎزﻣﺎﻻرﯾﺪﯾﺮ. اٶﺗﮫ ﯾﺎﻧﺪان آزرﺑﺎﯾﺠﺎن

ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻗﻮراﻟﻼری ﺗﻤﻠﯿﻨﺪه (اﺳﺎﺳﯿﻨﺪا) ﯾﺌﻨﯿﺪﺋﮕﻲ ﺗ ره ﺗﻤﮫ ﺳﻮره ﺟﻲ دوردوروﻟﻤﻮش و اوﻧﻮن ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ

آراﺳﯿﺮا ﻓﺎرﺳﺠﺎ اﻛﻠﺮدن ﻛ ﻣﻚ آﻻراق، ﯾﺌﻨﻲ ﺳ زﻟﺮ ﺗ ره ﺗﻤﮫ ﯾﻮﻟﻮ ﻣﻨﯿﻤﺴﮫ ﻧﻤﯿﺸﺪﯾﺮ. ﺗ ره دﯾﻠﮫ ن ﺑﺌﻠﮫ ﻧﭽﻲ ﯾﺌﻨﻲ

ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮﯾﻦ اٶﻧﮫ ﻣﻠﻲ ﺑ ﻟﻮﻣﻮ اﯾﺴﮫ، دﯾﻞ ﺑﯿﻠﮕﯿﺴﻲ ﺑﺎﺧﯿﻤﯿﻨﺪان ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﻠﯿﻘﻼرﻻ دوﻟﻮدور. 

٤- ﻓﺎرﺳﺠﺎ اﺋﺘﮕﯿﺴﯿﻨﻲ ﻗﻮروﻣﺎﻏﺎ ﭼﺎﻟﯿﺸﻤﺎق: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا، اورﺗﺎﭼﺎغ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺳﺌﭽﮕﯿﻨﻠﺮﯾﻨﯿﻦ

آﻟﯿﺸﻘﺎﻧﻠﯿﻘﻼرﯾﻨﯿﻦ داواﻣﯿﻨﺪا، ھﻠﮫ ده ﻓﺎرس دﯾﻠﻲ و ﮔ رک ﺳ زوﻧﮫ (ادﺑﯿﯿﺎﺗﯿﻨﺎ) ﻗﺎرﺷﻲ ﺑﯿﺮ ﭼﺌﺸﯿﺪ وورﻗﻮﻧﻠﻮق

(ﺣﺌﯿﺮاﻧﻠﯿﻖ) دوﯾﻘﻮﺳﻮ و آﺷﺎﻏﯿﻠﯿﻖ دوﯾﻮﻣﻮ-ﻗﺎرﻣﺎﺷﺎﺳﻲ (ﻋﻮﻗﺪه ﺳﻲ- ﻛﻮﻣﭙﻠﺌﻜﺴﻲ) واردﯾﺮ. اوﻧﻼرا ﮔ ره دﯾﻠﯿﻤﯿﺰده

ﻓﺎرﺳﺠﺎ دﺋﮕﻲ، ﺗﺮﻛﯿﺐ و ﺣﺘﺘﺎ دﯾﻞ ﺑﯿﻠﮕﯿﺴﻲ ﻗﻮراﻟﻼرﯾﻨﻲ اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﻚ، ﺑﯿﺮ ﭼﺌﺸﯿﺖ آﯾﺪﯾﻨﻠﯿﻖ، ﺳﻮﯾﻠﻮﻟﻮق و ﯾﻮﻛﺴﮫ ﻛﻠﯿﻚ

ﺑﻠﯿﺮﺗﯿﺴﯿﺪﯾﺮ. ﮔﻮﻧﺌﻲ´ﯾﻦ ﺗﺮﺳﯿﻨﮫ، آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ دوﻏﺮودان ﻓﺎرس ﺳ ﻣﻮرﮔﮫ ﭼﯿﻠﯿﯿﻲ و اوراداﻛﻲ دﯾﻞ ده ﻓﺎرس

دﯾﻠﻲ طﺮﻓﯿﻨﺪن ﯾﻮخ اﺋﺪﯾﻠﻤﮫ ﺑﺌﻠﯿﻨﻲ (ﺗﮭﻠﻮﻛﮫ ﺳﻲ) اﯾﻠﮫ ﻗﺎرﺷﻲ ﻗﺎرﺷﯿﯿﺎ ﻗﺎﻟﻤﺎﻣﯿﺸﺪﯾﺮ. ﺑﻮ اﯾﺴﮫ اوﻧﻼرﯾﻦ ﻓﺎرﺳﺠﺎﻧﯿﻦ

دﯾﻠﯿﻤﯿﺰ اوزه رﯾﻨﺪه ﻛﻲ اوﻟﻮﻣﺴﻮز اﺋﺘﮕﯿﻠﺮﯾﻨﮫ، ووردوم دوﯾﻤﺎز داوراﻧﻤﺎﻻرﯾﻨﯿﻦ، ﺣﺘﺘﺎ ﻓﺎرﺳﺠﺎ دﺋﮕﯿﻠﺮ و دﯾﻞ ﺑﯿﻠﮕﯿﺴﻲ

ﻗﻮراﻟﻼرﯾﻨﻲ اٶزﻟﺮﯾﻨﯿﻨﻜﻲ ﺳﺎﻧﻤﺎﻻرﯾﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺑﯿﺮ ﻧﺪﻧﯿﺪﯾﺮ. 

٥- روﺳﺠﺎ اﺋﺘﮕﯿﺴﯿﻨﻲ ﻗﻮروﻣﺎﻏﺎ ﭼﺎﻟﯿﺸﻤﺎق: ﺳ زﺳﻮز ﮔﺌﭽﻤﯿﺸﺪه روس دﯾﻠﻲ، ﮔ رک ﺳ زو و اوﯾﻘﺎرﻟﯿﻐﯿﻨﯿﻦ

(ﻣﺪﻧﯿﯿﺘﯿﻨﯿﻦ)، آزرﺑﺎﯾﺠﺎن´ﯾﻦ ﭼﺎﻏﺪاﺷﻼﺷﻤﺎ، ﯾﺌﻨﯿﺠﯿﻠﻠﮫ ﺷﻤﮫ، ﺑﻮﻧﺪاﻟﻲ (ﺳﺌﻜﻮﻻر) و اﺋﻠﺪه ﻣﻠﮫ ﺷﻤﮫ (ﻻﯾﯿﻜﻠﮫ ﺷﻤﮫ) و ﺑﺎﺗﯿﯿﺎ

ﯾﺎﺧﯿﻨﻼﺷﻤﺎﺳﯿﻨﺪا اٶﻧﮫ ﻣﻠﻲ ﯾﺎرار و ﭘﺎﯾﻲ اوﻟﻮﺑﺪور و ﮔﻠﮫ ﺟﻜﺪه ده اوﻻﺟﺎﻗﺪﯾﺮ. آﻧﺠﺎق ﺑﻮ ﮔﺌﺮﭼﮫ ک، دﯾﻠﯿﻤﯿﺰﯾﻦ روس

دﯾﻠﻲ طﺮﻓﯿﻨﺪن اﺋﻠﯿﻚ اوﻟﻮﻧﻤﺎﺳﻲ (اﯾﺴﺘﯿﻼ اﺋﺪﯾﻠﻤﮫ ﺳﻲ) ﮔﺮه ﻛﺪﯾﯿﻲ آﻧﻼﻣﯿﻨﺎ ﮔﻠﻤﮫ ز. اﯾﻜﻲ ﯾﻮز اﯾﻠﮫ ﯾﺎﺧﯿﻦ روسSÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 5 ~ 

ﺳ ﻣﻮرﮔﮫ ﭼﯿﻠﯿﯿﻲ آﻟﺘﯿﻨﺪا ﯾﺎﺷﺎﻣﺎق، آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ ﺳﺌﭽﮕﯿﻨﻠﺮی آراﺳﯿﻨﺪا، دﯾﻠﯿﻤﯿﺰ، آﺑﺌﺠﺌﻤﯿﺰ (اﻟﯿﻔﺒﺎﻣﯿﺰ) و ﮔ رک

ﺳ زوﻣﻮز اوزره رﯾﻨﺪه، روس اﺋﺘﮕﯿﺴﯿﻨﻲ ﻗﻮروﻣﺎ و ﯾﺎﺷﺎﺗﻤﺎﻏﺎ ﭼﺎﺑﺎﻻﯾﺎن ﯾﺌﺮﻟﻲ ﺑﯿﺮ ﺗﻮﭘﺎرﯾﻦ (زوﻣﺮه ﻧﯿﻦ) ﯾﺎراﻧﻤﺎﺳﯿﻨﺎ

ﻧﺪن اوﻟﻤﻮﺷﺪور. ﺑﻮﮔﻮن آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا ﺑﻮدوﻧﻮﻣﻮز و دﯾﻠﯿﻨﯿﻦ اوﻟﻮﺳﺎل -ﺗﺎرﯾﺨﻲ آدﻻرﯾﻨﻲ "ﺗﻮرک" و "ﺗﻮرﻛﺠﮫ"دن

"آزرﺑﺎﯾﺠﺎن" و "آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ"ﯾﺎ ده ﯾﯿﺸﺪﯾﺮﻣﮫ ﯾﻲ ﺳﺎووﻧﺎﻧﻼر، اﯾﺸﺘﮫ ﺑﻮ روس ﺳ ﻣﻮرﮔﮫ ﭼﯿﻠﯿﯿﯿﻨﯿﻦ ﯾﺌﺮﻟﻲ

ﻗﺎﻟﯿﻨﺘﯿﻼرﯾﺪﯾﺮﻻر.

آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎﻧﯿﻦ ﺳﻮروﻧﻼری

ﯾﻮﺧﺎرﯾﺪا ﺳﯿﺮاﻻﻧﺎن ﻧﺪﻧﻠﺮدن دوﻻﯾﻲ، ﮔﻮﻧﻮﻣﻮزده آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ و ﯾﺎ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ن ﮔ رﻛﻮل

دﯾﻞ، ﺑﯿﺮ ﭼﻮخ ﯾ ﻧﺪن ﺳﻮروﻧﻠﻮ، اوﻟﺪوﻗﺠﺎ ﯾﺌﺘﮫ رﺳﯿﺰ و ﺣﺘﺘﺎ اٶﻟﻮﺷﮕﮫ ﻣﮫ ﯾﮫ اوز ﺗﻮﺗﻤﻮش ﺑﯿﺮ دﯾﻠﺪﯾﺮ. ﺑﻮ ﺳﻮروﻧﻼر و

اوﻧﻼرا اﯾﺮﯾﻢ (دﯾﻘﻘﺖ) ﯾﺌﺘﯿﺮﻣﮫ ﻣﮫ و دﯾﻠﻠﮫ اﯾﻠﮕﯿﻠﻲ ﮔﻨﮫ ل اوﻻراق اﯾﺪی ﺑﯿﺮ ﯾ ﻧﮫ ﺗﮕﻲ و آﻧﻼﯾﯿﺸﺎ ﯾﯿﯿﮫ اوﻟﻤﺎﻣﺎق،

اوراداﻛﻲ دوروﻣﻮ داھﺎ دا آﻏﯿﺮﻻﺷﺪﯾﺮﻣﯿﺸﺪﯾﺮ. آﻧﯿﻼن ﺳﻮروﻧﻠﻮ ﯾ ﻧﻠﺮی ﺑﺌﻠﮫ ﺳﯿﺮاﻻﯾﺎﺑﯿﻠﮫ رﯾﻚ:

١- آﺑﺌﺠﺊ ﺳﻮروﻧﻼری

٢- ﯾﺎزﯾﻢ (اورﺗﻮﻗﺮاﻓﻲ) ﺳﻮروﻧﻼری

٣- دﯾﻞ ﺑﯿﻠﮕﯿﺴﻲ ﺳﻮروﻧﻼری

٤- ﺳ ز داﻏﺎرﺟﯿﻐﻲ ﺳﻮروﻧﻼری

ﺑﻮ ﺳﻮروﻧﻼرﯾﻦ ﭼ زوم ﯾﻮﻟﻼرﯾﻨﺎ ﻗﯿﺴﺴﺎﺟﺎ ﺗﻮﺧﻮﻧﻤﺎق اﯾﺴﺘﮫ رﺳﮫ ک: 

١- آﺑﺌﺠﺊ اﻛﺴﯿﻜﻠﯿﻜﻠﺮی ﮔﺌﺪه رﯾﻠﻤﮫ ﻟﯿﺪﯾﺮ: ﮔﻨﯿﺰ "ن ñ"ﺳﻲ، ﻧﻮﻗﻄﮫ ﻟﻲ "ک ķ"، و "´" ﻛﺴﮫ ھﯿﻤﻲ (آﭘﺎﺳﺘﺮوف

اﯾﺸﺎرﺗﻲ) آﺑﺌﺠﺌﯿﮫ آرﺗﯿﺮﯾﻠﻤﺎﻟﻲ، "اوزون آ" ﺳﺴﻲ ﯾﺎزﯾﺪا اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﻤﮫ ﻟﯿﺪﯾﺮ

٢- روس ﯾﺎزﯾﻤﯿﻨﻲ اٶﻟﭽﻮت آﻟﻤﺎ آﻟﯿﺸﻘﺎﻧﻠﯿﻐﻲ ﺑﯿﺮاﺧﯿﻠﻤﺎﻟﻲ، ﯾﺎزﯾﻢ ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﻠﯿﻘﻼری دوزه ﻟﺘﯿﻠﻤﮫ ﻟﯿﺪﯾﺮ

٣- ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮﯾﻦ ﺳ ز داﻏﺎرﺟﯿﻐﯿﻨﺎ ﮔﯿﺮﻣﮫ ﺳﻲ دﺋﻨﮫ ﺗﯿﻢ (ﻛﻮﻧﺘﺮول) آﻟﺘﯿﻨﺎ آﻟﯿﻨﻤﺎﻟﻲ، اﺳﻜﻲ ﺗﻮرﻛﺠﮫ و

ﭼﺎﻏﺪاش ﻟﮭﺠﮫ ﻟﺮﯾﻤﯿﺰده وار اوﻻن ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮ ﮔﻨﮫ ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﮫ ﻗﺎزاﻧﺪﯾﺮﯾﻠﻤﺎﻟﻲ، ﺳ زﺟﻮک ﺗ ره ﺗﻤﮫ ﺳﻮره ﺟﻲ

ﯾﺌﯿﻨﺪن ﺑﺎﺷﻼدﯾﻠﻤﺎﻟﯿﺪﯾﺮ، ...

٤- دﯾﻠﯿﻤﯿﺰده اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ن ﻓﺎرس دﯾﻞ ﺑﯿﻠﮕﯿﺴﻲ ﻗﻮراﻟﻼرﯾﻨﯿﻦ، اٶزه ﻟﻠﯿﻜﻠﮫ اﯾﻠﮕﮫ چ (ادات)، اک و ... ﻧﯿﻦ (ﺑﮫ، ﻛﮫ، ﺗﺎ، -

ﻛﺎر، -ﮔﺮ، -ﭘﺮﺳﺖ، -ﭘﺮور، -ﺷﻮﻧﺎس، -ﺧﺎﻧﺎ، -ﭘﺮور، -ﺑﯿﻦ...) ﻗﻮﻟﻼﻧﯿﻠﻤﺎﺳﻲ ﺑﻮﺗﻮﻧﻮﯾﻠﮫ دوردوروﻟﻤﺎﻟﯿﺪﯾﺮ.

آﺷﺎﻏﯿﺪا آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن "آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ" آدﻻﻧﺎن ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﯿﻨﺪه وار اوﻻن ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﻠﯿﻘﻼر ﺳﯿﺮاﻻﻧﻤﯿﺶ

و ﺗﻮرﻛﺠﮫ ده ﻛﻲ دوزﮔﻮن ﻗﺎرﺷﯿﻠﯿﻘﻼری آﯾﯿﺮاج (ﭘﺎراﻧﺘﺌﺰ) اﯾﭽﯿﻨﺪه وﺋﺮﯾﻠﻤﯿﺸﺪﯾﺮ.

========================================== 

آﺑﺌﺠﺊ ﺳﻮروﻧﻼری

==========================================

١- آزرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺗﻮرﻛﯿﯿﮫ ﺑﻮدوﻧﺠﻼرﯾﻨﯿﻦ ﻻﺗﯿﻦ آﺑﺌﺠﺌﻠﺮی، ﮔﻮﻧﺌﻲ´ده ﮔ زو ﻗﺎﭘﺎﻟﻲ ﺗﺎﺑﻼﻧﻤﺎﻣﺎﻟﻲ، ﺑﻮ اﯾﻜﻲ اٶﻟﻜﮫ ﻧﯿﻦ

دﺋﻨﮫ ﯾﯿﻤﻠﺮﯾﻨﺪن ﯾﺎرارﻻﻧﺎراق، اﯾﺮان و ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺗﻮرﻛﻠﻮﯾﻮﻧﮫ داھﺎ دوزﮔﻮن، داھﺎ ﻣﻨﻄﯿﻘﻠﻲ و داھﺎ اﻛﺴﯿﻜﺴﯿﺰ

ﺑﯿﺮ آﺑﺌﺠﺊ دوزه ﻧﻠﮫ ﻧﯿﺐ ﯾﺎرادﯾﻠﻤﺎﻟﯿﺪﯾﺮ. اوﻟﻮﺷﺪوروﻻﺟﺎق ﯾﺌﻨﻲ ﻻﺗﯿﻦ آﺑﺌﺠﺊ، آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺗﻮرﻛﻠﺮﯾﻨﯿﻦ ﺑﻮﺗﻮن آﻟﺖ

ﻗﻮروﭘﻼرﯾﻨﻲ – اﯾﺮان´ﯾﻦ ﻗﻮزﺋﻲ ﺑﺎﺗﯿﺴﻲ (ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن)، اﯾﺮان´ﯾﻦ ﮔﻮﻧﺌﯿﻲ (ﻗﺎﺷﻘﺎی ﯾﻮرد)، اﯾﺮان´ﯾﻦ ﻗﻮزﺋﻲ

دوﻏﻮﺳﻮ (آﻓﺸﺎرﯾﻮرد) و ﻋﺮاق ﺗﻮرﻛﻤﺎن اوﺟﻘﺎراوﺑﺎﺳﯿﻨﻲ -ﻗﺎﭘﺴﺎﯾﺎﺟﺎق ﺑﯿﭽﯿﻤﺪه ﺗﺎﺳﺎرﻻﻧﯿﺐ دوزه ﻧﻠﮫ ﻧﻤﮫ ﻟﯿﺪﯾﺮ.

اوﻟﻮﺷﺪوروﻟﺪوﻗﺪان ﺳﻮﻧﺮا دا ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن و اﯾﺮان ﺗﻮرﻛﻠﺮﯾﻨﯿﻦ ﻻﺗﯿﻦ آﺑﺌﺠﺌﺴﻲ، ﺳﻮره ﻛﻠﻲ اوﻻراق ﮔ زدن

ﮔﺌﭽﯿﺮﯾﻠﻤﮫ ﻟﻲ و ﯾﺎﻟﻨﯿﺰ ﺗﻮرک دﯾﻠﯿﻨﯿﻦ اٶزه ﻟﻠﯿﻚ و ﮔﺮه ﻛﺴﯿﻨﯿﻤﻠﺮی ﺗﻤﻠﯿﻨﺪه ﮔﻠﯿﺸﺪﯾﺮﯾﻠﻤﮫ ﻟﯿﺪﯾﺮ.

٢- آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن ﯾﺌﻨﻲ ﻻﺗﯿﻦ آﺑﺌﺠﺌﺴﯿﻨﮫ ﮔﻠﯿﻨﺠﮫ، ﺑﻮ اﻟﯿﻔﺒﺎداﻛﻲ ﺳﻮروﻧﻼر، ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﺮﯾﻦ (ﺣﺮﻓﻠﺮﯾﻦ) ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ

ﺳﯿﺮاﻻﻧﻤﺎﺳﻲ، ﮔﻨﯿﺰ "ن"ﺳﻲ، "دوراﻟﻲ (ﻧﻮﻗﻄﮫ ﻟﻲ) "ک" ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﺮی و ﻛﺴﮫ ھﯿﻤﯿﻨﯿﻦ اوﻟﻤﺎﯾﯿﺸﻲ، و ﯾﺎزارﻛﻦ "اوزونSÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 6 ~ 

آ" ﺳﺴﯿﻨﯿﻦ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﻤﮫ ﻣﮫ ﺳﻲ اوﻻراق اٶزه ﺗﻠﮫ ﻧﮫ ﺑﯿﻠﮫ ر. ﮔﻮﻧﺌﯿﯿﻦ ﻻﺗﯿﻦ آﺑﺌﺠﺌﺴﯿﻨﺪه ﺑﻮ اﻛﺴﯿﻜﻠﯿﻚ و ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﻠﯿﻘﻼرﯾﻦ

دوزه ﻟﺪﯾﻠﻤﮫ ﺳﻲ ﮔﺮه ﻛﻠﯿﺪﯾﺮ:

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

آﺑﺌﺠﺊ ﺳﯿﺮاﻻﻣﺎﺳﻲ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن ١٩٩١ اﯾﻠﯿﻨﺪه ﻻﺗﯿﻦ آﺑﺌﺠﺌﺴﯿﻨﮫ ﮔﺌﭽﯿﺸﻲ ﺗﯿﻜﮫ ل (ﻗﯿﺴﻤﻲ) اوﻟﻤﻮﺷﺪور،

ﺑﺌﻠﮫ ﻛﻲ ﻻﺗﯿﻦ ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﺮ ﺗﺎﺑﻼﻧﻤﯿﺶ، آﻧﺠﺎق ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﺮﯾﻦ ﺳﯿﺮاﺳﻲ ھﻠﮫ ده روس-ﻛﯿﺮﯾﻞ آﺑﺌﺠﺌﺴﯿﻨﺪه اوﻟﺪوﻏﻮ ﺗﻜﯿﻨﺪﯾﺮ. ﺑﻮ

آﺑﺌﺠﺌﺪه ﺑﻮﺗﻮن ﻻﺗﯿﻦ ﻛ ﻛﮫ ﻧﻠﻲ آﺑﺌﺠﺌﻠﺮﯾﻦ ﺗﺮﺳﯿﻨﮫ، "خ" ﺑﯿﭽﯿﯿﯿﻨﯿﻦ ﯾﺌﺮی، آﺑﺌﺠﺌﻨﯿﻦ ﺳﻮﻧﻼرﯾﻨﺪا "و" ﺑﯿﭽﯿﯿﯿﻨﺪن ﺳﻮﻧﺮا

دﺋﯿﯿﻞ، آﺑﺌﺠﺌﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷﻼرﯾﻨﺪا "ه" ﺑﯿﭽﯿﯿﯿﻨﺪن ﺳﻮﻧﺮادﯾﺮ. ھﺎﺑﺌﻠﮫ "ق" ﺑﯿﭽﯿﯿﻲ "پ" ﺑﯿﭽﯿﯿﯿﻨﺪن ﺳﻮﻧﺮا دﺋﯿﯿﻞ، آﺑﺌﺠﺌﻨﯿﻦ

اورﺗﺎﺳﯿﻨﺪا "ک" ﺑﯿﭽﯿﯿﯿﻨﺪن ﺳﻮﻧﺮا ﮔﻠﯿﺮ:

Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, 

Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz 

ﺑﻮ ﻧﺪﻧﻠﮫ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن آﺑﺌﺠﺌﺴﻲ ﮔﺌﺮﭼﮫ ﻛﺪه ﯾﺎری ﻻﺗﯿﻦ (ﺣﺮﻓﻠﺮﯾﻦ ﺑﯿﭽﯿﻤﻲ)-ﯾﺎری ﻛﯿﺮﯾﻞ (ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﺮﯾﻦ

دوزوﻟﻮﺷﻮ) آزی (ﯾﺎ دا) ﻗﺎرﻣﺎ ﺑﯿﺮ آﺑﺌﺠﺌﺪﯾﺮ. ﺑﻮ اﯾﺴﮫ اٶزه ﻟﻠﯿﻜﻠﮫ ﺳ زﻟﻮک و ﺑﯿﻠﮕﻲ ﺳﺎﯾﺎر اورﺗﺎﻣﻼرﯾﻨﺪا ﺳ زﻟﺮﯾﻦ

دوزوﻟﻮﺷﻮﻧﺪه ﺟﯿﺪدی ﺳﻮروﻧﻼر ﯾﺎرادﯾﺐ اوﻧﻼری آﻟﺖ اوﺳﺖ اﺋﺪه ره ک ﻗﻮﻟﻼﻧﯿﻠﻤﺎز ﺣﺎﻻ ﮔﺘﯿﺮﯾﺮ. ﺑﻮ اوزدن ﮔﻮﻧﺌﯿﺪه

ﻻﺗﯿﻦ آﺑﺌﺠﺌﺴﯿﻨﺪه ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﺮﯾﻦ ﺳﯿﺮاﻻﻣﺎﺳﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا اوﻟﺪوﻏﻮ ﻛﯿﻤﯿﻦ دﺋﯿﯿﻞ، اوﻟﻮﺳﻼرآراﺳﻲ ﻻﺗﯿﻦ

ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﺮی ﺳﯿﺮاﻻﻣﺎﺳﯿﻨﺎ اوﯾﻮﻣﻠﻮ اوﻟﻤﺎﻟﯿﺪﯾﺮ:

ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن-اﯾﺮان ﺗﻮرﻛﻠﻮﯾﻮﻧﻮن ﺑﻮﺗﻮﻧﻠﮫ ﺷﺪﯾﺮﯾﻠﻤﯿﺶ ﻻﺗﯿﻦ آﺑﺌﺠﺌﺴﻲ:

اوﺗﻮز دٶرد ﺑﯿﭽﯿﻚ و ﺑﯿﺮ ھﯿﻢ

Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Iı, İi, Jj, Kk, Ķķ, Ll, Mm, Nn, Ññ, Oo, Öö, 

Pp, Qq, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Xx, Yy, Zz, ‘

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

"ﮔﻨﯿﺰ ن"ﺳﻲ (ﻧﮓ Ññ) ﺑﯿﭽﯿﯿﯿﻦ اوﻟﻤﺎﯾﯿﺸﻲ: ("ﻧﺎزال ن"، "ڭ"، "ﻧﮓ"، "ﻛﺎف-ی ﺗﻮرﻛﻲ"، "ﻛﺎف-ی ﻧﻮﻧﻲ"،

"ﻧﻮن ﻏﻨﮫ") ﺗﻮرﻛﻠﺮه اٶزﮔﻮ ﺑﯿﺮ ﺳﺴﺪﯾﺮ. ان اﺳﻜﻲ ﭼﺎﻏﻼردان ﺑﺮی ﮔﻮﻧﻮﻣﻮزه ﮔﻠﯿﺐ اوﻻﺷﻤﯿﺶ اوﻻن ﺑﻮ ﺳﺲ،

دﯾﻠﯿﻤﯿﺰ و ﺑﻮدوﻧﻮﻣﻮزون اﺳﻜﻲ ﺗﻮرﻛﺠﮫ و اﺳﻜﻲ ﺗﻮرﻛﻠﺮه ﺑﺎﻏﻠﻲ اوﻟﺪوﻏﻮﻧﻮن ان ﺳﺎﻏﻼم ﻗﺎﻧﯿﺘﻼرﯾﻨﺪان ﺑﯿﺮﯾﺪﯾﺮ. 

ﮔﺌﭽﻤﯿﺸﺪه "ڭ" اﯾﻠﮫ ﮔﺆﺳﺘﮫ رﯾﻠﮫ ن ﺑﻮ ﺳﺲ، ﭼﺎﻏﺪاش ﻋﺮب ﻛﺆﻛﻠﻮ ﺗﻮرک آﺑﺌﺠﺌﺴﯿﻨﺪه "ﻧﮓ" ﺑﯿﭽﯿﻤﯿﻨﺪه ﮔﺆﺳﺘﮫ رﯾﻠﯿﺮ. 

آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن ﯾﺌﻨﻲ ﻻﺗﯿﻦ آﺑﺌﺠﺌﺴﯿﻨﺪه اﯾﺴﮫ دﯾﻠﯿﻤﯿﺰده وار اوﻻن "ﻧﮓ" ﺳﺴﯿﻨﻲ ﻗﺎرﺷﯿﻼﯾﺎﺟﺎق اﯾﺪی ﺑﯿﺮ

ﺑﯿﭽﯿﯿﮫ ﯾﺌﺮ وﺋﺮﯾﻠﻤﮫ ﯾﯿﺒﺪﯾﺮ. اوﯾﺴﺎ (ﺣﺎﻟﺒﻮﻛﻲ) ﺑﻮ ﺑﯿﭽﯿﻚ ﻣﻮﺳﺎوات دٶﻧﮫ ﻣﻲ و ﺳﻮﻧﺮاﺳﯿﻨﺪاﻛﻲ ﻻﺗﯿﻦ آﺑﺌﺠﺌﺪه اٶز ﯾﺌﺮﯾﻨﻲ

آﻟﻤﯿﺸﺪی. آﯾﺮﯾﺠﺎ "ﻧﮓ" ﺳﺴﻲ ان اﺳﻜﻲ و اﺳﻜﻲ ﺗﻮرﻛﺠﮫ، ﺣﺘﺘﺎ ﺳﻮﻣﺌﺮ ﻛﯿﻤﻲ ﭘﺮوﺗﻮﺗﻮرک دﯾﻠﻠﺮده، ھﺎﺑﺌﻠﮫ ﺗﻮرک

ﮔ رﻛﻮل و ﻛ ﻛﻠﮫ ﺷﯿﻚ (ﻛﯿﻼﺳﯿﻚ) ﺑﺘﯿﻜﻠﺮده (ﻣﺘﯿﻨﻠﺮده) و آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﺳﯿﻨﯿﻦ ﺑﯿﺮ ﭼﻮخ ﭼﺎﻏﺪاش ﻟﮭﺠﮫ ﺳﯿﻨﺪه

اٶزه ﻟﻠﯿﻜﻠﮫ ﻛﻨﺪﻟﺮ و اوﯾﻤﺎﻗﻼر آراﺳﯿﻨﺪا اﯾﺸﻠﮫ ﻛﺪﯾﺮ. (اﯾﺮان´ﯾﻦ ﮔﻮﻧﺌﯿﯿﻨﺪه ﻗﺎﺷﻘﺎی، ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن´ﯾﻦ ﺳﺎوه و

ﺳﻮﻟﺪوز، ﻗﻮزﺋﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن´ﯾﻦ ﻗﺎزاخ، ﻗﺎراﺑﺎغ، ﮔﻨﺠﮫ، آﯾﺮﯾﻢ، ﻧﻮﺧﺎ، زاﻗﺎﺗﺎﻻ، ﻗﺎخ،... ﺧﻮراﺳﺎن´ﯾﻦ ﺳﺮوﻻﯾﺖ، ﺑﺎم

ﺻﻔﻲ آﺑﺎد، ﺟﻠﮕﮫ رخ، ﮔﺮﯾﻮان، ﺑﺠﻨﻮرد، ﺟﻮﯾﻦ ﺟﻐﺘﺎ،.... ﻟﮭﺠﮫ ﻟﺮﯾﻨﺪه). دوﻻﯾﯿﺴﻲ اﯾﻠﮫ، ان اﺳﻜﻲ و اﺳﻜﻲ ﺗﻮرﻛﺠﮫ

ﺑﺘﯿﻜﻠﺮﯾﻦ ﯾﺎزﯾﺐ اوﺧﻮﻣﺎﺳﯿﻨﻲ و ﺗﻮرک دﯾﻠﯿﻨﯿﻦ اﯾﺮان و آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪاﻛﻲ ﭼﺎﻏﺪاش ﻟﮭﺠﮫ ﻟﺮﯾﻨﺪه ﯾﺎراﻧﺎن ﮔ رﻛﻮل و

ﻓﻮﻟﻜﻠﻮر ﯾﺎﭘﯿﺘﻼرﯾﻨﯿﻦ ﺛﺒﺖ و اوﺧﻮﻧﻮﺷﻮﻧﻮ ﻗﻮﻻﯾﻼﺷﺪﯾﺮﻣﺎق (آﺳﺎﻧﻼﺷﺪﯾﺮﻣﺎق) و اﯾﺮﯾﻤﻠﮫ ﺷﺪﯾﺮﻣﻚ (دﻗﯿﻘﻠﮫ ﺷﺪﯾﺮﻣﻚ)

اوﭼﻮن، ñ ﺑﯿﭽﯿﯿﯿﻨﯿﻦ ﮔﻮﻧﺌﻲ´ﯾﻦ ﻻﺗﯿﻦ آﺑﺌﺠﺌﺴﯿﻨﮫ اﻛﻠﮫ ﻧﻤﮫ ﺳﻲ ﮔﺮه ﻛﻠﯿﺪﯾﺮ.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

"دوراﻟﻲ (ﻧﻮﻗﻄﮫ ﻟﻲ) ک" (Ķķ) ﺑﯿﭽﯿﯿﯿﻦ اوﻟﻤﺎﯾﯿﺸﻲ: دﯾﻠﯿﻤﯿﺰده ﻗﺎﻟﯿﻦ و اﯾﻨﺠﮫ اوﻟﻤﺎق اوزره اﯾﻜﻲ آﯾﺮی "ک" ﺳﺴﻲ

واردﯾﺮ. ﺑﻮﻧﻼر "ﻛﺎدر Ķadr" و "ﻛﻨﺪ Kənd" دﺋﮕﯿﻠﺮﯾﻨﺪه اوﻻن ﺳﺴﻠﺮدﯾﺮ. ﻗﺎﻟﯿﻦ آزی دوراﻟﻲ "ک" ﺳﺴﻲ ﺑﺎﺷﺪاSÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 7 ~ 

آوروﭘﺎ دﯾﻠﻠﺮی اوﻟﻤﺎق اوزره داھﺎ ﭼﻮخ ﯾﺎﺑﺎﻧﺠﻲ دﺋﮕﯿﻠﺮده اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﯿﺮ. ﺑﻮ اﯾﻜﻲ ﺳﺲ، آراﺳﯿﺮا (ﺑﻌﻀﻦ) ﻛﻠﻤﮫ ﻟﺮه

آﯾﺮﯾﻖ آﻧﻼﻣﻼر وﺋﺮﯾﺮﻟﺮ، اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ اﯾﻨﺠﮫ "ک" اﯾﻠﮫ ﺳ ﯾﻠﮫ ﻧﮫ ن ﻛﻮﻻ-Kola ﻛﯿﭽﯿﻚ ﺑﺎغ اﺋﻮی آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا، و ﻗﺎﻟﯿﻦ "ک" 

اﯾﻠﮫ ﺳ ﯾﻠﮫ ﻧﮫ ن ﻛﻮﻻ-Ķola ﺑﯿﺮ اﯾﭽﮫ ﺟﮫ ک (ﻛﻮﻛﺎﻛﻮﻻ) آدﯾﺪﯾﺮ. آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺟﻮﻣﮭﻮرﯾﯿﺘﻲ ﻻﺗﯿﻦ آﺑﺌﺠﺌﺴﯿﻨﺪه دﯾﻠﯿﻤﯿﺰده

وار اوﻻن ﺑﻮ اﯾﻜﻲ آﯾﺮﯾﻖ "ک" ﺳﺴﻲ ﺗﻚ ﺑﯿﺮ ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﮫ ﮔ ﺳﺘﮫ رﯾﻠﯿﺮ. ﺑﻮ اﯾﻜﻲ آﯾﺮﯾﻖ ﺳﺲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﺳﯿﻨﺪه

وار اوﻟﺪوﻗﻼرﯾﻨﺎ ﮔ ره، ﻛﺴﯿﻨﻠﯿﻜﻠﮫ ﻻﺗﯿﻦ آﺑﺌﺠﺌﺌﻤﯿﺰده ده اٶز آﯾﺮﯾﺠﺎ ﯾﺌﺮﻟﺮﯾﻨﻲ ﺗﺎﭘﻤﺎﻟﯿﺪﯾﺮﻻر. 

Kk: Börk, Buradakı, Kakıl, Kal, Kamaş, Kağaz, İki, Kəleybər, Kənd, Kərəm, Kilim, Kişi, 

Kola, Kor, Kosa, Kömək, Kömür, Küçə, Küt, Ördək, Təkər, Üzük

Ķķ: Aķord, Doķtor, Eķonomi, Folķlor, Ķabinet, Ķadr, Ķampanya, Ķanada, Ķaraķter, 

Ķarmen, Ķazino, Ķolombiya, Ķomando, Ķontrol, Ķosmos, Ķuçuq, Ķulub

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

اوزون آ â ﺑﯿﭽﯿﯿﯿﻦ ﯾﺎزﯾﺪا اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﻤﮫ ﻣﮫ ﺳﻲ: ﭼﺎﻏﺪاش ﺗﻮرﻛﺠﮫ ده، ﺗﻮرک ﻛ ﻛﮫ ﻧﻠﻲ ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮده اوزون "آ" 

ﺳﺴﻲ ﯾﻮﺧﺪور، آﻧﺠﺎق ﺑﻮ ﺳﺲ ﯾﺎﺑﺎﻧﺠﻲ ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮ اٶزه ﻟﻠﯿﻜﮫ ﻓﺎرﺳﺠﺎ و ﻋﺮﺑﺠﮫ دن دﯾﻠﯿﻤﯿﺰه ﮔﯿﺮﻣﯿﺶ دﺋﮕﯿﻠﺮده

واردﯾﺮ و دﯾﻠﯿﻤﯿﺰده ده ﺗﺎﯾﯿﻨﺠﺎ (ﻋﺌﯿﻨﻦ) اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﯿﺮ. آزرﺑﺎﯾﺠﺎن´ﯾﻦ ﻻﺗﯿﻦ آﺑﺌﺠﺌﺴﯿﻨﺪه اﯾﺴﮫ اوزون "آ" ﺑﯿﭽﯿﯿﻲ و

ﺳﺴﯿﻨﯿﻦ وارﻟﯿﻐﻲ ﺗﺎﺑﻼﻧﻤﺎﻣﯿﺶ و ﺑﻮﻧﺎ اک اوﻻراق ﯾﺎزﯾﻠﻲ دﯾﻠﺪه ده ﺑﻮ ﺑﯿﭽﯿﻚ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﻤﯿﺮ. اوﯾﺴﺎ ﺗﻮرﻛﯿﯿﮫ ده اوﻟﺪوﻏﻮ

ﻛﯿﻤﻲ، آﺑﺌﺠﺌﺪه آﯾﺮﯾﺠﺎ ﮔ ﺳﺘﮫ رﯾﻠﻤﮫ ﺳﮫ ده، اوزون "آ" دان ان آزﯾﻨﺪان ﯾﺎزﯾﺪا، اٶزه ﻟﻠﯿﻜﻠﮫ اﺳﻜﻲ و ﻛ ﻛﻠﮫ ﺷﯿﻚ

ﺑﺘﯿﻜﻠﺮده ﯾﺎرارﻻﻧﻤﺎق ﮔﺮه ﻛﯿﺮ. 

اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ "ﻧﺎﻣﯿﻨﮫ nâminə" دﺋﮕﯿﺴﻲ "اوزون آ" اﯾﻠﮫ ﺳ ﯾﻠﮫ ﻧﻤﮫ ﺳﯿﻨﮫ ﺗﺎﺑﺎﺳﻲ، ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﻠﯿﻘﻼ "ﻗﯿﺴﺴﺎ آ" اﯾﻠﮫ (naminə) 

ﯾﺎزﯾﻠﯿﺮ. (دﯾﻠﯿﻤﯿﺰده ﺑﻮ ﻓﺎرﺳﺠﺎ دﺋﮕﯿﻨﻲ اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﮫ ﯾﮫ ﮔﺮه ک ﯾﻮﺧﺪور. اوﻧﻮن ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﺗﻮرﻛﺠﮫ "آدﯾﻨﺎ adına" دﺋﮕﯿﺴﻲ

اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ﺑﯿﻠﮫ ر). ھﺎﺑﺌﻠﮫ دﯾﻠﯿﻤﯿﺰده اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ن "ﻧﺎﻣﮫ nâmə"، "-ﺧﺎﻧﮫ xânə"، "-زاده zâdə"، "-واری vâri"

ﻛﯿﻤﻲ ﻓﺎرﺳﺠﺎ دﺋﮕﻲ و اﻛﻠﺮ ده آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎدا اوزون آ اﯾﻠﮫ ﺳ ﯾﻠﮫ ﻧﻤﮫ ﻟﺮﯾﻨﯿﻦ ﺗﺎﺑﺎﺳﻲ، ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﻠﯿﻘﻼ ﻗﯿﺴﺴﺎ آ اﯾﻠﮫ

ﯾﺎزﯾﻠﯿﺮﻻر.

ﺑﻮ اﯾﻜﻲ آﯾﺮی "آ" ﺳﺴﻲ ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا دوروﻣﻼردا دﺋﮕﯿﻠﺮه آﯾﺮﯾﻖ آﻧﻼﻣﻼر ﯾﻮﻛﻠﮫ ﯾﮫ ﺑﯿﻠﯿﺮ: آﺳﺎن asan (ﺗﻮرﻛﺠﮫ

آﺳﻤﺎﻗﺪان)، آﺳﺎن âsân (ﻓﺎرﺳﺠﺎ راﺣﺎت آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا)؛ ﺑﺎﻻ bala (ﻛﯿﭽﯿﻚ)، ﺑﺎﻻ bâlâ (ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﯾﻮﺧﺎری آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا)؛

آﻻم alam (ﺗﻮرﻛﺠﮫ آﻟﻤﺎﻗﺪان)، آﻻم âlâm (ﻋﺮﺑﺠﮫ دردﻟﺮ آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا)؛ ﯾﺎر yar (ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﯾﺎرﻣﺎﻗﺪان)، ﯾﺎر yâr

(ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﯾﻮﻟﺪاش آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا)، آزار azar (ﺗﻮرﻛﺠﮫ آزﻣﺎﻗﺪان)، آزار âzâr (ﻓﺎرﺳﺠﺎ اذﯾﺖ آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا)، ....

آﯾﺮﯾﺠﺎ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ ﯾﺎزﯾﻤﯿﻨﺪا، ﻓﺎرﺳﺠﺎ و ﻋﺮﺑﺠﮫ ﻛ ﻛﮫ ﻧﻠﻲ آدﻻرداﻛﻲ "اوزون آ" ﺳﺴﻠﺮی ده ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﻠﯿﻘﻼ

ﺗﻮرﻛﺠﮫ "ﻗﯿﺴﺴﺎ آ" اﯾﻠﮫ ﮔ ﺳﺘﮫ رﯾﻠﯿﺮ: ﺑﺎﺑﻚ (Bâbək ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ Babək)، ﻋﺎدﯾﻞ (Âdil ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ Adil)، ﺟﺎوﯾﺪ (Câvid

ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ Cavid)، ھﺎدی (Hâdi ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ Hadi)،...

ﺑﺎﺷﻘﺎ اٶرﻧﮫ ﻛﻠﺮ (آﯾﯿﺮاج اﯾﭽﯿﻨﺪه ﻛﯿﻠﺮ دوﻏﺮو، آﯾﯿﺮاج دﯾﺸﯿﻨﺪاﻛﯿﻼر آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪاﻛﻲ ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ ﯾﺎزﯾﻠﯿﺸﺪﯾﺮ):

adət (âdət), adi (âdi), Adil (Âdil), alam (âlâm), ali (âli), аlim (âlim), asan (âsân), azar 

(âzâr), Babək (Bâbək), bala (bâlâ), Cavid (Câvid), dahi (dâhi), Hadi (Hâdi), hakim 

(hâkim), halə (hâlə), kafi (kâfi), malik (mâlik), naminə (nâminə), qanun (qânun), sabiq 

(sâbiq), tabe (tâbe), tarix (târix), vasitə (vâsitə), xanəndə (xânəndə), yar (yâr) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

آﭘﺎﺳﺘﺮوﻓﻮن (ﻛﺴﮫ ﻧﯿﻦ) اوﻟﻤﺎﯾﯿﺸﻲ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا ﺗﺎﺑﻼﻧﺎن ﻻﺗﯿﻦ آﺑﺌﺠﺌﺴﯿﻨﯿﻦ ان ﺑ ﯾﻮک اﻛﺴﯿﻜﻠﯿﻜﻠﺮﯾﻨﺪن ﺑﯿﺮی ده ﻛﺴﮫ

ھﯿﻤﯿﻨﮫ ﯾﺌﺮ وﺋﺮﻣﮫ ﻣﮫ ﺳﯿﺪﯾﺮ. ﺑﻮ اﯾﺴﮫ دﯾﻠﯿﻤﯿﺰﯾﻦ ﯾﺎزﯾﻤﯿﻨﺪا ﭼﻮخ ﺑ ﯾﻮک ﻗﺎرﻗﺎﺷﺎ و ﭘﯿﺮﺗﻼﺷﯿﻘﻠﯿﻐﺎ ﯾﻮل آﭼﻤﺎﻗﺪادﯾﺮ. SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 8 ~ 

دﺋﮕﻲ اﯾﭽﯿﻨﺪه: اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ ﺑﻮ آﺑﺌﺠﺌﺪه آﺷﺎﻏﯿﺪا ﮔ ﺳﺘﮫ رﯾﻠﮫ ن اﯾﻜﯿﻠﻲ دﺋﮕﯿﻠﺮ ﺗﺎﯾﯿﻦ (ﻋﺌﯿﻨﻲ) ﺑﯿﭽﯿﻤﺪه ﯾﺎزﯾﻠﯿﺮ، اوﯾﺴﺎ

ﺑﻮﻧﻼرﯾﻦ آﻧﻼﻣﻼری و دوﻏﺮو ﯾﺎزﯾﻠﯿﺸﻼری ﺑﻮﺗﻮﻧﻮﯾﻠﮫ آﯾﺮﯾﻘﺪﯾﺮ:

ﻋﻠﻢ، ) ələm ;(ﺑﻌﻀﺎ) bə’zən-(، ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﺑﺰه ﻧﻤﻚ ﻣﺼﺪرﯾﻨﺪن ﺑﺰه ن) bəzən ;(ﺑﻌﺪا) bə’dən-(ﺑﺪن) bədən

 mə’dəni-(ﻣﺪﻧﻲ، اوﯾﻘﺎر آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا) mədəni ,(اﻋﻀﺎ) ə’za-(ﻋﺰا) əza ,(اﻋﻠﻢ، داھﺎ ﺑﯿﻠﮕﯿﻠﻲ) ə’ləm-(اﻟﻢ

(ﻣﻌﺪﻧﻲ); məlul (ﻣﻠﻮل)-mə’lul (ﻣﻌﻠﻮل); mən (ﻣﻦ)-mən’ (ﻣﻨﻊ); mərəz (ﻣﺮض)-mə’rəz (ﻣﻌﺮض); 

 ;(طﻌﻦ) tə’n-(ﺗﻦ) tən ,(ﺗﻌﻤﯿﺮ) tə’mir-(ﺗﻤﯿﺮ، دﻣﯿﺮﯾﻦ اﺳﻜﻲ ﺳ ﯾﻠﮫ ﻧﯿﺸﻲ) təmir ,(ﺷﺌﻌﺮ) şe’r-(ﺷﺌﺮ) şer

tənə (ﺗﻨﮫ)-tə’nə (طﻌﻨﮫ) 

ﺑﺎﺷﻘﺎ اٶرﻧﮫ ﻛﻠﺮ (آﯾﯿﺮاج اﯾﭽﯿﻨﺪه ﻛﯿﻠﺮ دوﻏﺮو، آﯾﯿﺮاج دﯾﺸﯿﻨﺪاﻛﯿﻼر آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪاﻛﻲ ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ ﯾﺎزﯾﻠﯿﺸﺪﯾﺮ):

bədən (bə’dən), bəzən (bə’zən), bəzi (bə’zi), dava (dâ’va), dəvət (də’vət), edam (e’dam), 

élan (e’lan), etina (e’tina), etibar (e’tibar), etibarən (e’tibarən), etiraf (e’tiraf), etiraz 

(e’tiraz), ezam (e’zam), əla (ə’la), istеdаd (iste’dad), istefa (iste’fa), löbət (lö’bət), meyar 

(me’yar), məbəd (mə’bəd), mədəni (mə’dəni), məlul (mə’lul), məlum (mə’lum), məlumat 

(mə’lumat), məmur (mə’mur), mən (mən’), mənа (mə’na), mənalı (mə’nalı), mənəvi 

(mə’nəvi), məni (mə’ni), məsud (məs’ud), mərəz (mə’rəz), mərifət (mə’rifət), məruz 

(mə’ruz), məruzə (mə’ruzə), məşəl (məş’əl), məyus (mə’yus), məzun (mə’zun), möcüz 

(mö’cüz), mömin (mö’min), mötəbər (mö’təbər), nəşə (nə’şə), səy (sə’y), sürət (sür’ət), 

şer (şe’r), şöbə (şö’bə), tabe (tabe’), təbir (tə’bir), təcili (tə’cili), təlim (tə’lim), təmin 

(tə’min), tə’minat (təminat), tən (tə’n), tənə (tə’nə), təsir (tə’sir), tətil (tə’til), təxir 

(tə’xir), təyin (tə’yin), yəni (yə’ni) 

دﺋﮕﻲ ﺳﻮﻧﻮﻧﺪا: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺗﺎﺑﻼﻧﺎن ﯾﺌﻨﻲ آﺑﺌﺠﺌﺪه ﻛﺴﮫ ھﯿﻤﻲ اوﻟﻤﺎدﯾﻐﯿﻨﺪان دوﻻﯾﻲ، اٶزه ل آدﻻر و

اوﻧﻼردان ﺳﻮﻧﺮا ﮔﻠﮫ ن ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا اﻛﻠﺮ ﺑﯿﺘﯿﺸﯿﻚ ﺑﯿﭽﯿﻤﺪه ﯾﺎزﯾﻠﯿﺮ و ﺑﻮ دا ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ آﻧﻼﻣﻼرا ﯾﻮل آﭼﯿﺮ. اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ ﺑﻮ

ﯾﺎزﯾﻤﺎ ﮔ ره اﯾﻜﻲ آﯾﺮﯾﻖ آﻧﻼﻣﻲ اوﻻن "ﺑﺎﺑﻚ´ی Babək’i" (ﺑﺎﺑﻚ´ی اٶﻟﺪوردوﻟﺮ) و "ﺑﺎﺑﻜﻲ Babəki" (ﺑﺎﺑﻚ´ه

ﻣﻨﺴﻮب، ﺑﺎﺑﻚ´ه ﺑﺎﻏﻠﻲ)، "ﻋﻠﻲ´ﻧﻲ Əli’ni" (ﻋﻠﻲ´ﻧﻲ ﮔ ردوم) و "اﻟﯿﻨﻲ əlini" (اﻟﯿﻨﻲ ﺗﻮﺗﺪوم)، "ﺗﺒﺮﯾﺰی

Təbrizi" (ﺳﻮی آدی) و "ﺗﺒﺮﯾﺰ´ی Təbriz’i" (ﺗﺒﺮﯾﺰ´ی اٶزﻟﮫ دﯾﻢ) دﺋﮕﯿﻠﺮی ﺗﺎﯾﯿﻦ ﺑﯿﭽﯿﻤﺪه ﯾﺎزﯾﻠﯿﺮ. 

========================================== 

ﯾﺎزﯾﻢ ﺳﻮروﻧﻼری

========================================== 

ﮔ روﻟﮫ ﺟﮫ ﯾﻲ ﻛﯿﻤﻲ، آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺗﺎﺑﻼﻧﺎن ﯾﺎزﯾﻤﺪاﻛﻲ ﺳﻮروﻧﻼرﯾﻦ ﺑ ﯾﻮک ﺑ ﻟﻮﻣﻮ، ﺑﻮ ﯾﺎزﯾﻤﺪا ﺗﻮرﻛﺠﮫ

ﻧﯿﻦ ﯾﺎﭘﯿﺴﻲ و ﮔﺮه ﻛﺴﯿﻨﯿﻤﻠﺮی ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ، روﺳﺠﺎ ﯾﺎزﯾﻤﯿﻨﻲ ﺗﻤﻞ آﻟﻤﺎﻗﺪان ﻗﺎﯾﻨﺎﻗﻼﻧﻤﺎﻗﺪادﯾﺮ.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

دﺋﮕﻲ ﺑﺎﺷﯿﻨﺪاﻛﻲ "ای ı" ﻻر: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺗﺎﺑﻼﻧﺎن ﯾﺎزﯾﻤﺪا دﺋﮕﻲ ﺑﺎﺷﯿﻨﺪاﻛﻲ ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا "ای ı"ﻻر

روﺳﺠﺎﻧﯿﻦ اﺋﺘﮕﯿﺴﻲ اﯾﻠﮫ، "ای i" اوﻻراق ﯾﺎزﯾﻠﯿﺮ. ﺑﻮ ﺑﻮﺗﻮﻧﻮﯾﻠﮫ ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ ﺑﯿﺮ ﺗﻮﺗﻮﻣﺪور: 

işıq (ışıq), ildırım (ıldırım), ilxı (ılxı) 

آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ دﯾﻠﯿﻨﺪه روﺳﺠﺎﻧﻲ ﯾﺎﻧﺴﯿﻼﻣﺎ دﺑﻲ او دﻧﻠﻲ ﻛ ک ﺳﺎﻟﻤﯿﺸﺪﯾﺮ ﻛﻲ ﺣﺘﺘﺎ "Texas" ﻛﯿﻤﻲ اﯾﻨﮕﯿﻠﯿﺰﺟﮫ

ﻛﻠﻤﮫ ﻟﺮ "ﺗﺌﻘﺰاس" و ﯾﺎ "ﺗﺌﻜﺰاس" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "ﺗﺌﺨﺎس" ﺷﻜﻠﯿﻨﺪه ﺗﻠﻔﻔﻮظ اﺋﺪﯾﻠﯿﺮ.SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 9 ~ 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

دﺋﮕﻲ ﺑﺎﺷﯿﻨﺪا ﮔﺘﯿﺮﯾﻠﮫ ن اﯾﻜﻲ، اوچ آزی دٶرد اوﻧﺴﻮز: ﺗﻮرﻛﺠﮫ ده اﯾﺪی ﺑﯿﺮ دﺋﮕﻲ اﯾﻜﻲ اوﻧﺴﻮزﻟﮫ ﺑﺎﺷﻼﻣﺎز. آﻧﺠﺎق

آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺗﺎﺑﻼﻧﺎن ﯾﺎزﯾﻤﺪا اٶزه ﻟﻠﯿﻜﻠﮫ دﺋﮕﯿﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷﯿﻨﺪا -ﮔﺘﯿﺮﯾﻠﻤﮫ ﻣﮫ ﺳﻲ ﮔﺮه ﻛﺪﯾﯿﻲ ﺣﺎﻟﺪا- اﯾﻜﻲ ﺣﺘﺘﺎ

اوچ اوﻧﺴﻮزون ﮔﺘﯿﺮﯾﻠﻤﮫ ﺳﻲ ﻛﯿﻤﻲ ﺑﻮﺗﻮﻧﻮﯾﻠﮫ ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ اوﻻن دوروﻣﻼرﻻ ﻗﺎرﺷﯿﻼﺷﯿﺮﯾﻖ: 

Avstriya (Avusturya), konfrans (ķonferans), plаn (pılan), plov (pilov, pılav), prinsip 

(pirinsip), prioritet (piriyoritet), problem (pıroblem), proqram (pıroqram), qrаmmаtik 

(qıramatik), qrup (qurup), Rzа (Rıza), srağa (ısrağa), stəkan (istəkan), strateji (istirateji), 

struktur (ısturuktur), Tbilisi (Tibilisi), Nyu-York (Niyu York), Vyana (Viyana), Хristiаn 

(Xırıstiyan) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

"آ a" و "ای i" ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﺮﯾﻨﻲ ﯾﺎن ﯾﺎﻧﺎ ﮔﺘﯿﺮﻣﻚ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن ﺗﺎﺑﻼدﯾﻐﻲ ﯾﺎزﯾﻤﺪا، روس ﯾﺎزﯾﻤﯿﻨﺎ اوﯾﺎراق،

آرﺧﺎ آرﺧﺎﯾﺎ ﮔﻠﮫ ن "ای i" و "آ a" ﻻرﻻ ﻗﺎرﺷﯿﻼﺷﯿﺮﯾﻖ. اوﯾﺴﺎ ﺑﻮﻧﻼرﯾﻦ آراﺳﯿﻨﺪا ﻛﺴﯿﻨﻠﯿﻜﻠﮫ ﺑﯿﺮ "ی y" ﺑﯿﭽﯿﯿﻲ

آرﺗﯿﺮﯾﻠﻤﺎﻟﯿﺪﯾﺮ (ﯾﺎﺑﺎﻧﺠﻲ اوﻻن ﺑﻮ دﺋﮕﯿﻠﺮﯾﻦ ﭼﻮﺧﻮﻧﻮن دﯾﻠﯿﻤﯿﺰده ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻗﺎرﺷﯿﻠﯿﻐﻲ وار اوﻟﺪوﻏﻮﻧﺪان دوﻻﯾﻲ،

اوﻧﻼری اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﮫ ﯾﮫ ﮔﺮه ک ﯾﻮﺧﺪور):

аid (âyid), auksioner (aķsiyoner), biоqrаf (biyoqraf), dair (dâyir), dialekt (diyalekt), 

dialoq, (diyaloq), diaspor (diyaspor), fiasko (fiyasķo), funksioner (funķsiyoner), 

institusional (institusiyonal), İordaniya (İyordaniya), kаinаt (kâyinat), konfedensial 

(ķonfedensiyal), konvension (ķonvensiyon), material (materiyal), media (mediya), nail 

(nâyil), potensial (potensiyal), prioritet (piriyoritet), prоfеssiоnаl (pırofesiyonal), 

radiasiya (radiyasiya), region (regiyon), social (sosiyal), tualet (tuvalet), variant 

(variyant), vəsait (vəsayit), zəif (zəyif), Xətai (Xətâyi) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﻠﯿﻘﻼ ﻗﻮﺷﺎﻻﻧﺎن ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﺮ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺗﺎﺑﻼﻧﺎن ﯾﺎزﯾﻤﺪا، روس ﻗﺎﯾﻨﺎﻗﻠﻲ دﺋﮕﯿﻠﺮده ﻛﻲ ﻗﻮﺷﺎ ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﺮ،

ﺗﻮرک دﯾﻠﯿﻤﯿﺰﯾﻦ ﯾﺎزﯾﻤﯿﻨﻲ ﭘﻮزﻣﺎق ﺑﺎھﺎﺳﯿﻨﺎ اوﻟﺴﺎ دا، ﺗﺎﯾﯿﻨﺠﺎ ﻗﻮروﻧﻮر. اوﯾﺴﺎ ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﯾﺎزﯾﻤﯿﻨﺪا ﺑﻮﻧﻼر ﻛﺴﯿﻨﻠﯿﻜﻠﮫ ﺗﻚ

ﺑﯿﺮ ﺑﯿﭽﯿﻚ اوﻻراق ﮔ ﺳﺘﮫ رﯾﻠﻤﮫ ﻟﯿﺪﯾﺮﻟﺮ، اوﭼﺮا ﺗﻚ ﺳﺴﻠﮫ ﺳ ﯾﻠﮫ ﻧﯿﺮﻟﺮ (ﯾﺎﺑﺎﻧﺠﻲ اوﻻن ﺑﻮ دﺋﮕﯿﻠﺮﯾﻦ ﭼﻮﺧﻮﻧﻮن

دﯾﻠﯿﻤﯿﺰده ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻗﺎرﺷﯿﻠﯿﻐﻲ وار اوﻟﺪوﻏﻮﻧﺪان دوﻻﯾﻲ، اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﻤﮫ ﻟﺮﯾﻨﮫ ﮔﺮه ک ﯾﻮﺧﺪور):

akkord (aķord), assambleya (asambleya), assosiasiya (asosiyasiya), attaşe (ataşe), brüssel 

(Bürüsel), dollar (dolar), effektiv (efektiv), hobbi (hobi), intellektual (inteleķtual), klassik 

(ķılasik), kollektiv (ķolektiv), komissar (ķomisar), komissiya (ķomisiya), korrupsiya 

(ķorupsiya), lobbi (lobi), missiya (misiya), professor (pırofesor), prosse (pırose), 

qrammatik (qıramatik), rejissor (rejisor), repressiya (represiya), sessiya (sesiya), ssenari 

(senari), terror (teror) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﺗﯿﺮه ﻧﯿﻦ (-) ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ ﻗﻮﻟﻼﻧﯿﻤﻲ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺗﺎﺑﻼﻧﺎن ﯾﺎزﯾﻤﺪا، ﺗﯿﺮه ھﯿﻤﻲ (دﺋﻔﯿﺲ اﯾﺸﺎرﺗﻲ) ﭼﻮخ ﮔﺌﻨﯿﺶ

ﺑﯿﺮ ﺷﻜﯿﻠﺪه و ﭼﻮخ واﺧﺖ دا ﮔﺮه ﻛﺴﯿﺰ ﯾﺌﺮه ﻗﻮﻟﻼﻧﯿﻠﻤﺎﻗﺪادﯾﺮ: SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 10 ~ 

١- ﺗﯿﺮه ﻧﻲ آد ﺗﺎﻣﻼﻣﺎﻻرﯾﻨﺪا (اﯾﻀﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﯿﺒﻠﺮده) ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ ﻗﻮﻟﻼﻧﻤﺎق: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ ﯾﺎزﯾﻤﯿﻨﺪا، "ای-i" ﺳﺴﻲ

وﺋﺮه ن ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﺳﺆز ﺑﯿﺮﻟﮫ ﺷﻤﮫ ﻟﺮﯾﻨﺪه ﻛﻲ اﺳﺮه (ﻛﺴﺮه)، اﯾﻠﻚ دﺋﮕﯿﯿﮫ ﯾﺎﭘﯿﺸﺪﯾﺮﯾﻠﯿﺐ و اوﻧﺪان ﺳﻮﻧﺮا ﺑﯿﺮ " – " ھﯿﻤﻲ

آرﺗﯿﺮﯾﻼراق اﯾﻜﻲ دﺋﮕﻲ ﺑﯿﺮ ﺑﯿﺮﯾﻨﮫ ﺑﯿﺘﯿﺸﯿﻚ ﯾﺎزﯾﻠﯿﺮ (tərzi-hərəkət). ﺑﻮ ﻣﻨﻄﯿﻖ ﺑﺎﺧﯿﻤﯿﻨﺪان ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ اوﻟﻤﺎﻗﻼ

ﺑﯿﺮﻟﯿﻜﺪه، اوزون ﺑﯿﺮ ﺗﺮﻛﯿﺒﯿﻦ ﺗ ره دﯾﻠﻤﮫ ﺳﯿﻨﮫ ﻧﺪن اوﻟﻮر. ﺑﻮ ﺳﻮرون اؤزه ﻟﻠﯿﻜﻠﮫ ﺳﺆز ﺑﯿﺮﻟﮫ ﺷﻤﮫ ﺳﯿﻨﯿﻦ اﯾﻜﯿﺪن

آرﺗﯿﻖ دﺋﮕﯿﺪن اوﻟﻮﺷﺪوﻏﻮ واﺧﺘﻼر، اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ (ﻣﺜﻠﻦ) "ﭘﻨﺒﮫ-داغ-ﺟﻮﻧﻮنpənbeyi-daği-cunun، ﺗﺎرﯾﺦ-آل-

ﻋﺜﻤﺎنtarixi-ali-osman" ﺳﺆز ﺑﯿﺮﻟﮫ ﺷﻤﮫ ﻟﺮﯾﻨﺪه اوﻟﺪوﻏﻮ ﻛﯿﻤﻲ، اؤزوﻧﻮ داھﺎ دا ﮔﺆرﻛﺴﻮز و ﻗﺎﺑﺎرﯾﻖ ﺑﯿﭽﯿﻤﺪه

ﮔﺆﺳﺘﮫ رﯾﺮ. ﺑﻮ ﯾ ﻧﺘﮫ م ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﺪﯾﺮ و آد ﺗﺎﻣﻼﻣﺎﻻرﯾﻨﺪاﻛﻲ دﺋﮕﯿﻠﺮ ﺑﯿﺮﺑﯿﺮﯾﻨﮫ ﺑﯿﺘﯿﺸﻚ ﯾﺎزﯾﻠﻤﺎﻣﺎﻟﯿﺪﯾﺮﻻر، آﯾﺮﯾﺠﺎ ﺗﯿﺮه اﯾﻠﻚ

دﺋﮕﻲ و اوﻧﺪان ﺳﻮﻧﺮا ﮔﻠﮫ ن –ی آراﺳﯿﻨﺎ آرﺗﯿﺮﯾﻠﻤﺎﻟﯿﺪﯾﺮ:

bərgi-gül (bərg-i gül), həddi-buluğ (hədd-i buluğ), nəzmi-nazik (nəzm-i nâzik), nöqteyinəzər (nöqte-yi nəzər), pənbeyi-daği-cunun (pənbe-yi dâğ-i cunun), qeyri-adi (qeyr-i âdi), 

qeyri-bərabər (qeyr-i bərâbər), qeyri-fars (qeyr-i Fars), sui-istifadə (su-i istifâdə), tarixiali-osman (Târix-i Âl-i Osman), tərcümeyi-hal (tərcümə-yi hal), tərzi-hərəkət (tərz-i 

hərəkət)

٢- ﺗﯿﺮه ﻧﻲ ﺑﯿﺮﻟﮫ ﺷﯿﻚ ﻛﻠﻤﮫ ﻟﺮده ﻗﻮﻟﻼﻧﻤﺎق: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ ﯾﺎزﯾﻤﯿﻨﺪا، ﺑﯿﺮ ﭼﻮخ ﯾﺌﺮده اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﻤﮫ ﺳﯿﻨﮫ ﮔﺮه ک

اوﻟﻤﺎﯾﺎن دوروﻣﻼردا ﺗﯿﺮه ھﯿﻤﻲ ﻗﻮﻟﻼﻧﯿﻠﯿﺮ.

ola-ola (ola ola), düsüb-düsməyəcəyi (düşüb düşməyəcəyi), edilib-edilməməsi (edilib 

edilməməsi), bir-biri ilə (birbiri ilə),

٣- ﻗﯿﺴﺴﺎﻟﺪﯾﻠﻤﯿﺶ آدﻻردا ﮔﺮه ﻛﺴﯿﺰ ﺗﯿﺮه اﯾﻤﻲ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ ﯾﺎزﯾﻤﯿﻨﺪا ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا ﺳ زﻟﺮﯾﻦ ﻗﯿﺴﺴﺎﻟﺪﯾﻠﻤﯿﺶ

ﺑﯿﭽﯿﻤﯿﻨﺪه، ﺳ زون دوﺷﮫ ن اورﺗﺎ ﺑ ﻟﻮﻣﻮ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﺗﯿﺮه ھﯿﻤﻲ ﻗﻮﯾﻮﻟﻮر، اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ "دوﻛﺘﻮر doktor"ون

ﻗﯿﺴﺴﺎﻟﺪﯾﻠﻤﯿﺶ ﺑﯿﭽﯿﻤﻲ اوﻻن "در dr" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ، "د-ر d-r" ﯾﺎزﯾﻠﯿﺮ. ﺑﻮ ﯾ ﻧﺘﮫ م ﮔﺮه ﻛﺴﯿﺰ و اوﯾﻘﻮﻧﺴﻮزدور. 

٤- ﺗﯿﺮه ﻧﻲ ﻗﻮﻟﻼﻧﯿﻠﻤﺎﺳﻲ ﮔﺮه ﻛﺪﯾﯿﻲ ﯾﺌﺮده ﻗﻮﻟﻼﻧﻤﺎﻣﺎق: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ ﯾﺎزﯾﻤﯿﻨﺪا ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا دوروﻣﻼردا اﯾﺴﮫ،

ﺗﯿﺮه ﻗﻮﻟﻼﻧﯿﻠﻤﺎﺳﻲ ﮔﺮه ﻛﺪﯾﯿﯿﻨﮫ ﻗﺎرﺷﯿﻦ ﻗﻮﻟﻼﻧﯿﻠﻤﯿﺮ.

Noqteyinəzərindən (Noqte-yi nǝzǝrindǝn) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

اٶزه ل آدﻻری ﺑ ﯾﻮک ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﺮﻟﮫ ﺑﺎﺷﻼﻣﺎﻣﺎق: آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا ﺗﺎﺑﻼﻧﺎن ﯾﺎزﯾﻤﺪا، اٶزه ل آدﻻر ﭼﻮخ واﺧﺖ ﻛﯿﭽﯿﻚ

ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﺮﻟﮫ ﺑﺎﺷﻼدﯾﻠﯿﺮ. اوﯾﺴﺎ ﺑﻮﺗﻮن اٶزه ل آدﻻرﯾﻦ ﺑ ﯾﻮک ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﺮﻟﮫ ﺑﺎﺷﻼﻣﺎﺳﻲ ﮔﺮه ﻛﯿﺮ: 

azərbaycan (Azərbaycan), ərəb (Ərəb), fars (Fars), ingilis (İngilis), islаm (İslam), rus 

(Rus), türk (Türk), türkiyə (Türkiyə) 

ﺗﺎرﯾﺨﻲ ﺷﺨﺼﯿﯿﺘﻠﺮﯾﻦ آدﻻرﯾﻨﺪاﻛﻲ آﺷﺎل (روﺗﺒﮫ)، ﺗﺎﺧﻤﺎآد (ﻟﻘﺐ) و ﺑﻨﺰه رﻟﺮی: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ ﯾﺎزﯾﻤﯿﻨﺪا،

ﺗﺎرﯾﺨﻲ ﺷﺨﺼﯿﯿﺘﻠﺮﯾﻦ آدﻻرﯾﻨﺪا ﮔﻠﮫ ن ﻣﯿﺮزه، ﺷﺎه، آﻏﺎ، ﺧﺎن، ﺧﺎﻧﯿﻢ و ﺑﻨﺰه ری آﺷﺎل، ﺗﺎﺧﻤﺎآد و ... اﯾﻜﯿﻨﺠﻲ ﺳﯿﺮادا

ﮔﻠﯿﻨﺠﮫ، ﻛﯿﭽﯿﻚ ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﺮﻟﮫ ﯾﺎزﯾﻠﯿﺮ. اوﯾﺴﺎ ﺑﻮﻧﻼر او ﺷﺨﺼﯿﯿﺘﻠﺮﯾﻦ آدﻻرﯾﻨﯿﻦ ﺑﯿﺮ ﺑ ﻟﻮﻣﻮدورﻟﺮ و ﺑ ﯾﻮک ﺑﯿﭽﯿﻜﻠﺮﻟﮫ

ﯾﺎزﯾﻠﻤﺎﻻری ﮔﺮه ﻛﯿﺮ:

Abbas mirzə (Abbas Mirzə), Nadir şah (Nâdir Şah), Abbasqulu ağa (Abbasqulu Ağa), 

Fətəli xan (Fətəli Xan), Heyran xanım (Heyran Xanım) SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 11 ~ 

ﺗﺎرﯾﺨﻲ ﺷﺨﺼﯿﯿﺘﻠﺮﯾﻦ آدﻻرﯾﻨﻲ ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﯾﺎزﻣﺎ آﻟﯿﺸﻘﺎﻧﻠﯿﻐﻲ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﯿﻨﺪه، ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا ﺗﺎرﯾﺨﻲ

ﺷﺨﺼﯿﯿﺘﻠﺮﯾﻦ آدﻻری ﻓﺎرس ﺑﯿﭽﯿﻤﻲ ﺗﻤﻞ آﻟﯿﻨﺎراق و ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ ﯾﺎزﯾﻠﯿﺮ. اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ "ﺑﺎﺑﻚ" آدی، "اوزون آ" اﯾﻠﮫ ﺳ ﯾﻠﮫ

ﻧﯿﺐ "ﻗﯿﺴﺴﺎ آ" اﯾﻠﮫ ﯾﺎزﯾﻠﯿﺮ. اوﯾﺴﺎ ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﻛ ﻛﮫ ﻧﻠﻲ ﺑﺎﺑﻚ آدﯾﻨﯿﻦ دوﻏﺮو ﯾﺎزﯾﻠﯿﺸﻲ – ﺳ ﯾﻠﮫ ﻧﺪﯾﯿﻲ ﻛﯿﻤﻲ- "اوزون آ" 

اﯾﻠﮫ اوﻟﻤﺎﻟﯿﺪﯾﺮ. (ﺑﻮ آدﯾﻦ ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﺳﻲ "ﺑﺎی ﺑﻚ"دﯾﺮ). ھﺎﺑﺌﻠﮫ ﺗﻮرک ﺧﺎﻗﺎن، ارﻛﻠﮫ ت و ﺳﻮی ﺳﻮﭘﻼرﯾﻦ (ﺳﻮﻻﻟﮫ

ﻟﺮﯾﻦ) ﭼﻮﺧﻮﻧﻮن آدی دا ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﺑﯿﭽﯿﻤﻲ اﯾﻠﮫ ﯾﺎزﯾﻠﯿﺮ. اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ (ﺳﻠﺠﻮﻗﻠﻮ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ)، ﻏﺰﻧﻮی (ﻏﺰﻧﮫ ﻟﻲ

ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ)، ﺳﺒﻜﺘﻜﯿﻦ (ﺳﻮ ﺑﻚ ﺗﯿﮕﯿﻦ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ)، ....

Babək (Bâbək, Baybək), Börküyarıq (Bǝrk Yaruq), Еlхаni (Elxanlı), Səboktəkin (Sübək 

Tigin), Səlcuqi (Səlcuqlu), Qəznəvi (Qəznəli), Yusif (Yusuf), Yunis (Yunus) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ ﯾﺎزﯾﻼن ﺟﻮﻏﺮاﻓﻲ آدﻻر: آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ن ﯾﺎزﯾﻤﺪا روس دﯾﻠﯿﻨﺪه ﻛﻲ ﺑﯿﭽﯿﻤﻠﺮه ﺑﺎﻏﻠﻲ ﻗﺎﻟﻤﺎق ﻧﺪه ﻧﻲ

اﯾﻠﮫ، ﭼﻮﺧﻮ زاﻣﺎن ﺟﻮﻏﺮاﻓﻲ آدﻻرﯾﻦ ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ ﯾﺎزﯾﻠﺪﯾﻐﯿﻨﻲ ﮔ روروک. آدﻻرﯾﻦ ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ ﯾﺎزﯾﻠﯿﺸﻲ، ﺗﻮرک ﻛ ﻛﮫ ﻧﻠﻲ و ﯾﺎ

آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺟﻮﻏﺮاﻓﻲ آدﻻرﯾﻨﺪا دا ﮔ روﻟﻮر:

Bolqarıstan (Bulqarıstan), Musеl (Musul), Qəzza (Qəzzə), Urmiyа (Urmu), Yerevan 

(İrəvan) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﻗﯿﺴﺴﺎﻟﺪﯾﻠﻤﯿﺶ آدﻻردان ﺳﻮﻧﺮا آرا وﺋﺮﻣﮫ ﻣﻚ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا ﺗﺎﺑﻼﻧﻤﯿﺶ ﯾﺎزﯾﻤﺪا ﻗﯿﺴﺴﺎﻟﺪﯾﻠﻤﯿﺶ آدﻻردان ﺳﻮﻧﺮا ﮔﻠﮫ ن

دورا (ﻧﻮﻗﻄﮫ) و اوﻧﺪان ﺳﻮﻧﺮاﻛﻲ ﻛﻠﻤﮫ آراﺳﯿﻨﺪا آرا (ﻓﺎﺻﯿﻠﮫ) وﺋﺮﯾﻠﻤﯿﺮ. ﺑﻮ ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﺪﯾﺮ و ﻗﯿﺴﺴﺎﻟﺪﯾﻠﻤﯿﺶ ﻛﻠﻤﮫ ﻧﻲ

ﮔ ﺳﺘﮫ ره ن ﺑﯿﭽﯿﻜﺪن ﺳﻮﻧﺮا ﮔﻠﮫ ن دورا اﯾﻠﮫ اوﻧﺪان ﺳﻮﻧﺮاﻛﻲ دﺋﮕﻲ آراﺳﯿﻨﺪا ﺑﯿﺮ آرا وﺋﺮﯾﻠﻤﮫ ﻟﯿﺪﯾﺮ:

A.Əmrahoğlu (A. Əmrahoğlu), Ə.Sеyidоv (Ə. Sеyidоv), H.Əhmədоv (H. Əhmədоv), 

N.Mоllаyеv (N. Mоllаyеv) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

"ق q"ﻟﺮی "غ ğ" ﯾﺎزﯾﺐ ﺳ ﯾﻠﮫ ﻣﻚ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﯿﻨﺪه ﻓﺎرس ﺳﺲ ﺑﯿﻠﯿﻤﻲ (ﻓﻮﻧﺌﺘﯿﯿﻲ) اﺋﺘﮕﯿﺴﻲ اﯾﻠﮫ،

"ق q"ﻟﺮﯾﻦ ﺑﯿﺮ ﭼﻮﺧﻮ ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ اوﻻراق "غ ğ" ﺷﻜﻠﯿﻨﺪه ﺳ ﯾﻠﮫ ﻧﯿﺮ و ﯾﺎزﯾﻠﯿﺮ: 

Kаşğаri (Ķaşqarlı), sayğı (sayqı), sorğu (sorqu), uyğun (uyqun), Uyğur (Uyqur), vurğu 

(vurqu) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

"ک k"ﻟﺮی "ه h" و ﯾﺎ "ی y"، "ق q"ﻟﺮی "خ x" و ﯾﺎ "غ ğ" اوﻻراق ﺳ ﯾﻠﮫ ﻣﻚ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﮔ رﻛﻮل و

اٶزه ﻟﻠﯿﻜﻠﮫ ﺳ زه ل دﯾﻠﯿﻨﺪه ﻛﻠﻤﮫ ﺳﻮﻧﻮﻧﺪاﻛﻲ "ک k"ﻟﺮﯾﻦ ﭼﻮﺧﻮ "ه h" و ﯾﺎ "ی y" اوﻻراق ﺳ ﯾﻠﮫ ﻧﯿﺮ. اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ

اﺋﺘﻤﮫ ی etməy (اﺋﺘﻤﻚ etmək ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ)، دﺋﻤﮫ ی demǝy (دﺋﻤﻚ demǝk ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ)، ﯾﻮﻛﺴﮫ ه yüksəh (ﯾﻮﻛﺴﮫ

ک yüksək ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ)، ﺑ ﯾﻮه böyüh (ﺑ ﯾﻮک böyük ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ)، ﺑﯿﻠﻤﮫ رﯾﮫ bilmərih (ﺑﯿﻠﻤﮫ رﯾﻚ bilmərik

ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ)، ﮔﻠﺪﯾﮭﺪن ﺳﻮﻧﺮا gəldihdən sonra (ﮔﻠﺪﯾﻜﺪن ﺳﻮﻧﺮا gəldikdən sonra ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ)، اﯾﺴﺘﯿﺮﯾﮫ istirih

(اﯾﺴﺘﯿﺮﯾﻚ istirik ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ)، اﺋﻠﮫ ﻣﮫ ﻟﯿﯿﯿﮫ eləməliyih (اﺋﯿﻠﮫ ﻣﮫ ﻟﯿﯿﯿﻚ eyləməliyik)، ﻣﺎراغ Marağ،

ﻣﺎراخ marax (ﻣﺎراق maraq ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ)..... ﺑﻮ اﯾﺴﮫ ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﻲ ﯾﺌﺮه ل آﻏﯿﺰﻻر دوزﺋﯿﯿﻨﮫ ﭼﻜﮫ ره ک، اوﻧﻮ ﺳﻮن

درﺟﮫ ﮔ رﻛﺴﻮزﻟﮫ ﺷﺪﯾﺮﯾﺮ (ﭼﯿﺮﻛﯿﻨﻠﮫ ﺷﺪﯾﺮﯾﺮ).SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 12 ~ 

ﺑﻮ ﺑﺎﺷﻠﯿﻖ آﻟﺘﯿﻨﺪا رﺳﻤﻲ دﯾﻠﺪه ﺑﺌﻠﮫ آﻏﯿﺰ دﯾﻠﯿﻨﻲ ﻗﻮﻟﻼﻧﺎراق اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ن "ﺑﻮﻧﻨﺎن Bunnan" ("ﺑﻮﻧﺪان Bundan" 

ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ) و ادﺑﻲ دﯾﻠﺪه ﻗﺒﻮل اﺋﺪﯾﻠﮫ ن "اﯾﺴﺘﻲ isti" ("اﯾﺴﺴﻲ issi" و "اﯾﺴﻲ isi" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ) ﻛﯿﻤﻲ دوروﻣﻼری دا اﻛﻠﮫ ﯾﮫ

ﺑﯿﻠﮫ رﯾﻚ.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﺑﯿﻠﮫ ﺷﯿﻚ اﺋﯿﻠﮫ ﻣﻠﺮی (ﻣﻮرﻛﻜﺐ ﻓﺌﻌﻠﻠﺮی) آراﻟﻲ ﯾﺎزﻣﺎق: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﯾﺎزﯾﻤﯿﻨﺪا "-ﺑﯿﻠﻤﻚ" ﯾﺎردﯾﻤﺠﻲ اﯾﺌﻠﮫ م-اﻛﻲ اﯾﻠﮫ

اوﻟﻮﺷﺪوروﻻن ﺑﯿﻠﮫ ﺷﯿﻚ اﺋﯿﻠﮫ ﻣﻠﺮ آراﻟﻲ ﯾﺎزﯾﻠﯿﺮ. ﺑﻮ ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﺪﯾﺮ اوﭼﺮا آراﻟﻲ ﯾﺎزﯾﻼن "ﺑﯿﻠﻤﻚ" اﺋﯿﻠﮫ ﻣﻲ (ﺑﯿﻠﮕﯿﻠﻲ

اوﻟﻤﺎق) آﻧﻼﻣﯿﻨﺪادﯾﺮ، اوﯾﺴﺎ ﺑﯿﻠﮫ ﺷﯿﻚ اﺋﯿﻠﮫ ﻣﻠﺮده ﻛﻲ "ﺑﯿﻠﻤﻚ" اﺋﯿﻠﮫ ﻣﻲ، اک ﮔ ره وﯾﻨﻲ اوﺳﺘﻠﮫ ﻧﻤﯿﺶ و ﺑﺎﺟﺎرﻣﺎق

آﻧﻼﻣﯿﻨﺪادﯾﺮ. ﺑﺌﻠﮫ ﻧﭽﻲ اﺋﯿﻠﮫ م-اﻛﻠﺮ، ﺗﻮرﻛﯿﯿﮫ ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﺳﯿﻨﺪه اوﻟﺪوﻏﻮ ﻛﯿﻤﻲ ﻓﺌﻌﻠﮫ ﯾﺎﭘﯿﺸﯿﻖ ﯾﺎزﯾﻠﻤﺎﻟﯿﺪﯾﺮ:

ola biler (olabilər), verə bilmir (verəbilmir) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

آوروﭘﺎ ﻗﺎﯾﻨﺎﻗﻠﻲ ﺳ زﻟﺮﯾﻦ ﺳﻮﻧﻮﻧﺎ ﮔﺘﯿﺮﯾﻠﮫ ن ﮔﺮه ﻛﺴﯿﺰ "آ a" ﻻر: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﯿﻨﺪه روس دﯾﻠﻲ اﺋﺘﮕﯿﺴﻲ

ﺳﻮﻧﻮﺟﻮﻧﺪا ﭼﻮخ ﺳﺎﯾﯿﺪا آوروﭘﺎ ﻗﺎﯾﻨﺎﻗﻠﻲ دﺋﮕﯿﻠﺮﯾﻦ ﺳﻮﻧﻮﻧﺎ "ا a" آزی "ﯾﺎ ya" ﮔﺘﯿﺮﯾﻠﯿﺮ. ﺑﻮ، ﮔﻮﻧﺌﻲ دﯾﻠﻲ اوﭼﻮن

ﺗﺎﻧﯿﺶ اوﻟﻤﺎﯾﺎن دوروم و ﮔﺮه ﻛﺴﯿﺰ ﯾﻮﻛﺪور:

akademiya (aķademi), forma (form), formula (formul), norma (norm), partiya (parti), 

========================================== 

دﯾﻞ ﺑﯿﻠﮕﯿﺴﻲ ﺳﻮروﻧﻼری

==========================================

آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﻲ، دﯾﻞ ﺑﯿﻠﮕﯿﺴﻲ (ﻗﯿﺮاﻣﺌﺮ) ﺑﺎﺧﯿﻤﯿﻨﺪان دا ﻓﺎرﺳﺠﺎﻧﯿﻦ آﻏﯿﺮ اﺋﺘﮕﯿﺴﻲ آﻟﺘﯿﻨﺪادﯾﺮ. ﺑﻮ آﻏﯿﺮ

اﺋﺘﮕﻲ، آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎﻧﯿﻦ ﺗﻮرک دﯾﻞ ﺑﯿﻠﮕﯿﺴﯿﻨﮫ ﺗﺮس اوﻻن ﺑﯿﺮ ﭼﻮخ ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﻧﺤﻮ اﯾﻠﻜﮫ (ﻗﺎﯾﺪا) و ﻗﻮراﻟﻼرﯾﻨﻲ ﻣﻨﯿﻤﺴﮫ

ﻣﮫ ﺳﯿﻨﮫ ﮔﺘﯿﺮﯾﺐ ﭼﯿﺨﺎرﺗﻤﯿﺸﺪﯾﺮ. ﺑﻮ ﺳﺎﯾﺮﯾﻠﯿﻘﻠﻲ اوﻟﻘﻮ اٶزوﻧﻮ ﻓﺎرﺳﺠﺎ "ﻛﮫ"، "ﺑﮫ" ﻛﯿﻤﻲ اﯾﻠﮕﮫ ﭼﻠﺮﯾﻦ (اداﺗﯿﻦ) ﮔﺌﻨﯿﺶ

ﺑﯿﭽﯿﻤﺪه اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﻤﮫ ﺳﻲ، ﺗﻮرﻛﺠﮫ "ﻣﻲ"ﻧﯿﻦ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﻤﮫ ﻣﮫ ﺳﻲ، ﺳﺲ اوﯾﻮﻣﻮﻧﺎ اوﯾﻤﺎﻣﺎق،... ﻛﯿﻤﻲ دوروﻣﻼردا

اورﺗﺎﯾﺎ ﭼﯿﺨﺎردﯾﺮ. (ﺑﻮﻧﻼرﯾﻦ ﺑ ﯾﻮک ﺑﯿﺮ ﺑ ﻟﻮﻣﻮ -دﯾﻠﯿﻦ ﯾﻮزﻻﺷﻤﺎﺳﻲ، ﺧﺎﻟﻘﯿﻦ ﻓﺎرﺳﻼﺷﻤﺎﺳﻲ ﺑﻠﯿﺮﺗﯿﺴﻲ اوﻻراق -

ﮔﻮﻧﺌﯿﺪه داﻧﯿﺸﯿﻼن ﻟﮭﺠﮫ ﻟﺮده ده ﮔ روﻟﻮر):

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﻓﺎرﺳﺠﺎ "ﻛﻲ ki" اﯾﻠﮕﮫ ﭼﯿﻨﻲ (اداﺗﯿﻨﻲ) اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﻚ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن ﯾﺎزﯾﻠﻲ و ﺳ زه ل دﯾﻠﯿﻨﺪه ﻓﺎرﺳﺠﺎﻧﯿﻦ

آﻏﯿﺮ اﺋﺘﮕﯿﺴﯿﻨﺪن دوﻻﯾﻲ، ﻓﺎرﺳﺠﺎ "ﻛﮫ" اﯾﻠﮕﮫ ﭼﻲ اوﻻﻏﺎن اوﺳﺘﻮ ﮔﺌﻨﯿﺶ ﺑﯿﺮ اٶﻟﭽﻮده ﻗﻮﻟﻼﻧﯿﻠﯿﺮ. ﺑﻮ اﯾﺴﮫ ﺑﻮﺗﻮﻧﻮﯾﻠﮫ

دﯾﻠﯿﻤﯿﺰﯾﻦ ﺗﻮرک ﻛﯿﻤﻠﯿﯿﯿﻨﻲ ﭘﻮزور و ﮔ رﻛﻮل ﺑﺎﺧﯿﻤﺪان اوﻧﺎ اﯾﻠﻜﮫ ل و ﮔ رﻛﺴﻮز ﺑﯿﺮ ﮔ روﻧﺘﻮ وﺋﺮﯾﺮ. ﺗﻮرﻛﺠﮫ ده

ﻓﺎرﺳﺠﺎ "ﻛﮫ" اﯾﻠﮕﮫ ﭼﻲ ﭼﻮخ ﺳﺌﯿﺮه ک اوﻻن ﮔﺮه ﻛﻠﻲ دوروﻣﻼر دﯾﺸﯿﻨﺪا ﻗﻮﻟﻼﻧﯿﻠﻤﺎﻣﺎﻟﯿﺪﯾﺮ:

اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ: ﮔﻠﺪﯾﻢ ﻛﻲ ﺳﯿﺰی ﮔ ره م gəldim ki sizi görəm (دوﻏﺮوﺳﻮ: ﺳﯿﺰی ﮔ رﻣﮫ ﯾﮫ ﮔﻠﺪﯾﻢ sizi görməyə

 gəldim)؛ ﻧﺎظﯿﺮ ﺗﻜﺬﯾﺐ اﺋﺘﺪی ﻛﻲ ﺣﺎدﯾﺜﮫ دن ﺧﺒﺮی ﯾﻮﺧﺪو nazir təkzib etdi ki hadisədən xəbəri yoxdu

(دوﻏﺮوﺳﻮ: ﺑﺎﺧﺎن اوﻻﯾﺪان ﺧﺒﺮی اوﻟﻤﺎدﯾﻐﯿﻨﻲ ﯾﺎﻻﻧﻼدی Baxan olaydan xəbəri olmadığını yalanladı

....،(

آﯾﺮﯾﺠﺎدا آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎدا ﺳﯿﺨﻠﯿﻘﻼ ﻓﺎرﺳﺠﺎ "ﻛﮫ" اﯾﻠﮕﮫ ﭼﯿﻨﺪن ﯾﺎرارﻻﻧﺎراق ﯾﺎﭘﯿﻠﻤﯿﺶ ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا ﻛﯿﭙﻠﮫ ﺷﻤﯿﺶ

(ﻗﺎﻟﯿﺒﻼﺷﻤﯿﺶ) ﺟﻮﻣﻠﮫ ﻟﺮ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﯿﺮ. اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ "ﻗﺌﯿﺪ اﺋﺪه ک ﻛﻲ، ﻗﺌﯿﺪ اﺋﺘﻤﻚ ﻻزﯾﻤﺪﯾﺮ ﻛﻲ، ﺧﺎطﯿﺮﻻداق ﻛﻲ ...".SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 13 ~ 

ﮔﺮه ﻛﺴﯿﺰ و آﻧﻼﻣﺴﯿﺰ اوﻻن ﺑﻮ ﻗﺎﻟﯿﺒﻼﺷﻤﯿﺶ ﺟﻮﻣﻠﮫ ﻟﺮی ﻗﻮﻟﻼﻧﻤﺎﻧﯿﻦ، ﻣﻄﻠﺒﻲ اوزاﺗﻤﺎق و ﮔ رﻛﺴﻮزﻟﮫ ﺷﺪﯾﺮﻣﻜﺪن

ﺑﺎﺷﻘﺎ اﯾﺪی ﺑﯿﺮ ﯾﺎراری ﯾﻮﺧﺪور. 

Qеyd еtmək lаzımdır ki, Bunu dа xatırladaq ki, Qeyd edək ki, Deməy olar ki, 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﻓﺎرﺳﺠﺎ "ﺑﮫ" اﯾﻠﮕﮫ ﭼﯿﻨﻲ ﯾﺎﯾﻘﯿﻦ اوﻻراق اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﻚ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﯿﻨﺪه، ﻓﺎرﺳﺠﺎﻧﯿﻦ آﻏﯿﺮ

اﺋﺘﮕﯿﺴﯿﻨﺪن دوﻻﯾﻲ، ﻓﺎرﺳﺠﺎ "ﺑﮫ" اﯾﻠﮕﮫ ﭼﻲ ﮔﺌﻨﯿﺸﺠﮫ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﯿﺮ:

cürbəcür (türlü, çeşitli), günbəgün (gündən günə), ilbəil (ildən ilə), növbənöv (türlü, 

çeşitli), tekbetek (təkətək) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﻓﺎرﺳﺠﺎ "ﺗﺎ" اﯾﻠﮕﮫ ﭼﯿﻨﻲ اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﻚ: ﻓﺎرﺳﺠﺎﻧﯿﻦ آﻏﯿﺮ اﺋﺘﮕﯿﺴﻲ آﻟﺘﯿﻨﺪا ﭼﺎﺑﺎﻻﯾﺎن آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎدا، آراﺳﯿﺮا ﻓﺎرﺳﺠﺎ

"ﺗﺎ" اﯾﻠﮕﮫ ﭼﻲ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﯿﺮ. اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ "tа ХХ əsrin əvvəlinə qədər"، ﺑﻮ ﺟﻮﻣﻠﮫ ﻧﯿﻦ ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﺳﻲ ﺑﺌﻠﮫ

اوﻟﻤﺎﻟﯿﺪﯾﺮ: "ﯾﯿﺮﻣﯿﻨﺠﻲ ﯾﻮزاﯾﻠﯿﻦ ﺑﺎﺷﻼﻧﻘﯿﺠﯿﻨﺎ دک XX inci yüzilin başlanqıcına dək"

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﺗﻮرﻛﺠﮫ دﺋﮕﯿﻠﺮی ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ ﯾﺎﭘﯿﻼردا اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﻚ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا ﺗﻮرﻛﺠﮫ دﺋﮕﯿﻠﺮ، ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ آﻧﻼم آزی

ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ ﯾﺎﭘﯿﺪا اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﯿﺮ. اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ "ﺳﺎﯾﻲ sayı" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﻠﯿﻘﻼ ﺳﺎﯾﻤﺎق اﺋﯿﻠﮫ ﻣﯿﻨﯿﻦ اﻣﺮ ﻛﯿﭙﻲ اوﻻن "ﺳﺎی say"؛

"ﺑﯿﻠﺪﯾﺮی bildiri" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﻠﯿﻘﻼ اﺋﯿﻠﮫ م آدی اوﻻن "ﺑﯿﻠﺪﯾﺮﯾﺶ bildiriş"، "آزﯾﻖ azıq" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﻠﯿﻘﻼ

ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﺑﯿﭽﯿﻤﻲ اوﻻن "آذوﻗﮫ azuqə" و "ﭼﺎﺗﯿﺸﻤﺎزﻟﯿﻖ çatışmazlıq" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ ﯾﺎﭘﯿﻠﻲ اوﻻن

"ﭼﺎﺗﯿﺸﻤﺎﻣﺎزﻟﯿﻖ çatışmamazlıq"، "آﻧﻤﺎ anma" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﮔﯿﻨﮫ ﻟﮫ ﻧﻤﮫ ﯾﮫ ن (ﺗﻜﺮارﻻﻧﻤﺎﯾﺎن) دوروﻣﻼری ﺑﯿﻠﺪﯾﺮه ن

–اﯾﻢ اﻛﻲ اﯾﻠﮫ ﯾﺎﭘﯿﻠﻤﯿﺶ "آﻧﯿﻢ anım" اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﯿﺮ. 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﺳﺲ اوﯾﻮﻣﻮ ﯾﺎﺳﺎﺳﯿﻨﻲ ﭘﻮزﻣﺎق: ﺳﺲ اوﯾﻮﻣﻮ ﯾﺎﺳﺎﺳﻲ، ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻧﯿﻦ ان ﺗﻤﻞ ﯾﺎﭘﻲ داﺷﻼرﯾﻨﺪان ﺑﯿﺮﯾﺪﯾﺮ، ﺑﻮ ﯾﺎﺳﺎ اﯾﻠﮫ

دﯾﻠﯿﻤﯿﺰه ﮔﯿﺮه ن ھﺮ ﯾﺎﺑﺎﻧﺠﻲ ﺳ زﺟﻮک، ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻟﮫ ﺷﯿﺐ ﺑﯿﺰﯾﻤﻜﯿﻠﮫ ﺷﯿﺮ. آﻧﺠﺎق آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن ﯾﺎزﯾﻤﯿﻨﺪا و

دﯾﻠﯿﻨﺪه اٶزه ﻟﻠﯿﻜﻠﮫ ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا ﻋﺮب و ﻓﺎرس ﻛ ﻛﮫ ﻧﻠﻲ دﺋﮕﯿﻠﺮﯾﻦ ﯾﺎزﯾﻠﯿﺶ و ﺳ ﯾﻠﮫ ﻧﯿﺸﯿﻨﺪه دﯾﻠﯿﻤﯿﺰﯾﻦ ﺳﺲ اوﯾﻮﻣﻮ ﯾﺎﺳﺎ

و ﻗﻮراﻟﻼری ھﺌﭽﮫ ﺳﺎﯾﯿﻠﯿﺮ و ﮔﻮﺑﻮدﺟﺎ ﭘﻮزوﻟﻮر. ﺳﺲ اوﯾﻮﻣﻮ ﯾﺎﺳﺎﺳﻲ ﺳﻮزه رﯾﺴﯿﻨﺪن ﮔﺌﭽﻤﮫ ﯾﮫ ن ﺑﻮ دﺋﮕﯿﻠﺮ،

ﮔﺌﺮﭼﮫ ﻛﺪه دﯾﻠﯿﻤﯿﺰی اﺋﻠﯿﻚ اﺋﺪﯾﺮ و ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻧﻲ او ﯾﺎﺑﺎﻧﺠﻲ دﯾﻠﻠﺮﯾﻦ ﺑﻮﯾﻮﻧﺪوروﻏﻮ آﻟﺘﯿﻨﺎ ﺳﻮﺧﻮر:

büllur (bulur), büruz (buruz), çünki (çünkü), divar (duvar), dosye (dosya), hаzırki 

(hazırkı), hökumət (hökümət), hücum (hucum), hüquq (huquq), güruh (quruh), lаzımi 

(lazimi), lüzum (lüzüm), mövcud (movcud), mövhumаt (movhumat), mövzu (movzu), 

müasir (muasir), müayinə (muayinə), nöqsan (noqsan), nücum (nucum), nüfuz (nufuz), 

nümayəndə (numahəndə), nümunə (numunə), qürur (qurur), qüsur (qusur), rüsum 

(rusum), sübut (subut), sükut (sukut), şüur (şuur), ümum (umum), ünvan (unvan), üsul 

(usul), üsyan (usyan), xüsusi (xususi), хüsusiyyət (xususiyyət) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 14 ~ 

"ﻣﻲ" ﺳﻮرو اﯾﻠﮕﮫ ﭼﯿﻨﻲ اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﮫ ﻣﻚ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﯿﻨﺪه ﻓﺎرس دﯾﻠﯿﻨﯿﻦ آﻏﯿﺮ اﺋﺘﮕﯿﺴﻲ

ﺳﻮﻧﻮﺟﻮﻧﺪا ﺳﻮرو اﯾﻠﮕﮫ ﭼﻲ اوﻻن "ﻣﻲ" ﮔﻨﮫ ﻟﻠﯿﻜﻠﮫ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﻤﯿﺮ، اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﺪﯾﯿﯿﻨﺪه ده ﺣﺎﻗﻘﯿﻨﺪا ﺳﻮرو ﺳﻮروﻻن ﻧﺴﻨﮫ

دن ﺳﻮﻧﺮا دﺋﯿﯿﻞ، اورﻛﮫ ن ﺟﻮﻣﻠﮫ ﻧﯿﻦ ﺳﻮﻧﻮﻧﺪا و ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﺠﺎ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﯿﺮ:

١- "ﻣﻲ"ﻧﯿﻦ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﻤﮫ ﻣﮫ اٶرﻧﮫ ﻛﻠﺮی: "ﻣﻲ"، ﺣﺎﻗﻘﯿﻨﺪا ﺳﻮرو ﺳﻮروﻻن ﻧﺴﻨﮫ دن ﺳﻮﻧﺮا ﮔﻠﻤﮫ ﻟﯿﺪﯾﺮ. "ﺳﻦ

ده؟ Sən də" (دوﻏﺮوﺳﻮ: "ﺳﻦ ده ﻣﻲ؟ Sən də mi")؛ "اوﻻﺟﺎق؟ Olacaq" (دوﻏﺮوﺳﻮ: "اوﻻﺟﺎق

ﻣﻲ؟ Olacaq mı")؛ "ھﺎﻣﯿﻨﻲ ﭼﺎﻏﯿﺮدﯾﺰ؟ Hamını çağırdız" (دوﻏﺮوﺳﻮ: "ھﺎﻣﯿﻨﻲ ﻣﻲ ﭼﺎﻏﯿﺮدﯾﻨﯿﺰ؟ Hamını

("çağırdınız mı? Hamını mı çağırdınız 

٢- "ﻣﻲ"ﻧﻲ ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﮫ اٶرﻧﮫ ﻛﻠﺮی: "ﺑﯿﻠﮫ رﯾﻜﻤﻲ؟ bilərikmi" (دوﻏﺮوﺳﻮ: ﺑﯿﻠﮫ رﻣﯿﯿﯿﻚ؟ bilərmiyik) 

اﺋﯿﻠﮫ ﻣﻠﺮده اﯾﺴﮫ، ﻣﺼﺪرﯾﻦ اﯾﻠﻚ ﭼﻜﯿﻤﯿﻨﺪن ﺳﻮﻧﺮا ﮔﻠﻤﮫ ﻟﯿﺪﯾﺮ. ("ﺑﯿﻠﮫ ر"دن ﺳﻮﻧﺮا، "ﺑﯿﻠﺮه رﯾﻚ"دن ﺳﻮﻧﺮا دﺋﯿﯿﻞ).

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

"ﺳﺎ" اﻛﯿﻨﯿﻦ ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﻤﮫ ﺳﻲ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن دﯾﻠﯿﻨﺪه، "ﺳﺎ" اﻛﻲ ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا ﺣﺎﻟﻼردا (روﺳﺠﺎﻧﯿﻦ

اﺋﺘﮕﯿﺴﻲ و ﺗﻮرﻛﺠﮫ دﯾﻞ ﺑﯿﻠﮕﯿﺴﯿﻨﮫ ﯾﺌﺘﮫ رﯾﻨﺠﮫ ﺗﺎﻧﯿﺶ اوﻟﻤﺎﻣﺎق ﺳﻮﻧﻮﺟﻮﻧﺪا) ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ ﻗﻮﻟﻼﻧﯿﻠﻤﺎﻗﺪادﯾﺮ،

"ھﺎﻧﺴﯿﺴﺎ hansısa" ﻛﯿﻤﻲ ﺗﺮﻛﯿﺒﻠﺮ اﯾﺴﮫ دوﻏﺮودان روﺳﺠﺎدان آﻟﯿﻨﺘﻲ-ﭼﺌﻮﯾﺮﯾﺪﯾﺮ:

"ﮔﺌﺪﯾﺮه ﻣﺴﮫ gedirəmsə" (دوﻏﺮوﺳﻮ "ﮔﺌﺪﯾﺮﺳﮫ م gedirsəm"دﯾﺮ)، "اﯾﭽﻤﯿﺮﺳﮫ ﻧﺴﮫ içmirsənsə" 

(دوﻏﺮوﺳﻮ: "اﯾﭽﻤﯿﺮﺳﮫ ن içmirsən"دﯾﺮ. اﯾﭽﻤﯿﺮﺳﮫ ن اٶزو ﺷﺮطﯿﺪﯾﺮ و اﯾﻜﯿﻨﺠﻲ ﻛﺰ "ﺳﺎ" ﻗﻮﺷﻮل (ﺷﺮط) اﻛﯿﻨﻲ

آﻻﺑﯿﻠﻤﮫ ز. ﺑﻮ ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ ﻛﯿﭗ، ﮔﻮﻧﺌﻲ آﻏﯿﺰﻻرﯾﻨﺪا دا ﯾﺎﯾﻘﯿﻨﺪﯾﺮ)، "آﻧﻼﯾﯿﺮﯾﻘﺴﺎ anlayırıqsa" (دوﻏﺮوﺳﻮ: 

"آﻧﻼﯾﯿﺮﺳﺎق anlayırsaq"دﯾﺮ)

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

ﭼﻮﺧﻮﻟﻮ ﺗﻜﯿﻞ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﻚ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﯿﻨﺪه ﭼﻮخ ﺳﺎﯾﯿﺪا ﻋﺮب ﻛ ﻛﮫ ﻧﻠﻲ ﭼﻮﺧﻮل

(ﺟﻤﻊ) ﻛﻠﻤﮫ، ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ اوﻻراق ﺗﻜﯿﻞ (ﻣﻮﻓﺮد) آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﯿﺮ و ﺑﻮ اوزدن ده اﯾﻜﯿﻨﺠﻲ ﻛﺰ ﭼﻮﺧﻮﻟﻼﺷﺪﯾﺮﯾﻠﯿﺮ:

bəyanatlar (bəyanat), əcdadlar (əcdad), hüquqları (haqları), ləvazimatlar (ləvazim), 

luğatlar (lüğətlər), mənafеlər (mənfəətlər), mǝlumatlar (mə’lumat), tədqiqatlar 

(tədqiqlər), tələbаtlar (tələblər), təqdimatlar (təqdimat), tǝsiratlar (tǝ’sirat) , təşkilatlar 

(təşkilat) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﯾﺌﻨﯿﺠﮫ ﺗ ره دﯾﻠﻤﯿﺶ اوﯾﻘﻮﻧﺴﻮز ﻛﻠﻤﮫ و ﺗﺮﻛﯿﺒﻠﺮ:آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﯿﻨﺪه، ﭼﻮخ ﺳﺎﯾﯿﺪا اوﯾﻘﻮﻧﺴﻮز،

ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ آﻧﻼﻣﺪا اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ن، ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏﺖ آﭼﯿﻼرﯾﻨﺪان اوﻟﺪوﻗﺠﺎ ﯾﻮﺧﺴﻮن، ﮔ رﻛﻠﻮﻟﻮک ﺑﺎﺧﯿﻤﯿﻨﺪان ﺳﻮروﻧﻠﻮ

اوﻻن دﺋﮕﻲ واردﯾﺮ. ﺑﻮﻧﻼر آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺗ ره دﯾﻠﮫ ن ﯾﺌﻨﯿﺪﺋﮕﯿﻠﺮﯾﻦ ﺑ ﯾﻮک ﺑﯿﺮ ﺑ ﻟﻮﻣﻮﻧﻮ ﻗﺎﭘﺴﺎﯾﯿﺮ.

"ﻗﯿﻼووز qılavuz" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﻓﺎرﺳﺠﺎ-ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻗﺎرﯾﺸﯿﻤﻲ "ﺑﻠﺪﭼﻲ bələdçi"، "ﭼﺎرﭘﻲ çarpı" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﮔﻮﻟﻮﻧﺞ

ﮔ روﻧﮫ ن "ووروﻟﺴﻮن vurulsun" ("اوچ ﭼﺎرﭘﻲ اﯾﻜﻲ" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "اوچ ووروﻟﺴﻮن اﯾﻜﻲ") "ﺳ زﻟﻮک" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ

ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﻠﯿﻘﻼ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ن "ﻟﻮﻏﺖ lüğət" (ﻟﻮﻏﺖ، ﺳ ز آﻧﻼﻣﯿﻨﺪادﯾﺮ، ﺳ زﻟﻮک دﺋﯿﯿﻞ)، "اﻛﺴﻲ əksi" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ اﯾﺸﻠﮫ

دﯾﻠﮫ ن "ﭼﯿﺦ çıx" ("ﺑﺌﺶ اﻛﺴﻲ" اﯾﻜﻲ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "ﺑﺌﺶ ﭼﯿﺦ اﯾﻜﻲ")، "آرﺗﻲ artı" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏﺘﺪن اوﻟﺪوﻗﺠﺎ

اوزاق اوﻻن "اوﺳﺘﮫ ﮔﻞ üstə gəl" ("دٶرد آرﺗﻲ ﺑﺌﺶ" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "دٶرد اوﺳﺘﮫ ﮔﻞ ﺑﺌﺶ")، "ﯾﻮزده yüzdə" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ

"ﻓﺎﯾﯿﺰ fayiz"، "ﯾﯿﺮﭼﻲ yırçı" و "ﯾﯿﺮار yırar" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "ﻣﻮﻏﻨﻨﻲ müqənni" و "ﺧﺎﻧﻨﺪه xanəndə"،

"اوﯾﺪو uydu" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "ﭘﺌﯿﻚ peyk"، "آدای aday" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﻓﺎرﺳﺠﺎدا "آداﻗﻠﻲ" آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ نSÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 15 ~ 

"ﻧﺎﻣﺰد namzəd"، "ﺑﺎﺷﻜﻨﺪ başkənd" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "ﭘﺎﯾﺘﺎﺧﺖ paytaxt"، "ﮔ ﺳﺘﮫ ری göstəri" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ

"ﻧﻮﻣﺎﯾﯿﺶ nümayiş"، "اٶﯾﺮه ﻧﺠﻲ öyrənci" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﻓﺎرﺳﺠﺎدا ﻣﻮﻟﻼﺧﺎﻧﺎ ﻣﻜﺘﺒﻠﺮﯾﻨﺪه اوﺧﻮﯾﺎن آﻧﻼﻣﯿﻨﺎ ﮔﻠﮫ ن

"طﻠﺒﮫ tələbə"، "اوﺧﻮل oxul" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﻣﻮﻟﻼﺧﺎﻧﺎ آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا اوﻻن "ﻣﻜﺘﺐ məktəb"، .... ﺑﻮ ﻛﯿﻤﻲ اوﯾﻘﻮﻧﺴﻮز

اوﻻن دﺋﮕﯿﻠﺮدن ﺑﯿﺮ ﻧﺌﭽﮫ ﺳﯿﺪﯾﺮ. 

آﺷﯿﺮی اوزون اوﻻن ﺗ ره ﺗﯿﻠﺮ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎدا داھﺎ ﯾﯿﻐﺠﺎم و ﻗﯿﺴﺴﺎ دﺋﮕﯿﻠﺮ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ، ﮔﻨﮫ ﻟﺪه اﻟﻮﺋﺮﯾﺸﺴﯿﺰ اوﻻن

آﺷﯿﺮی اوزون دﺋﮕﯿﻠﺮ اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﮫ ﯾﮫ ﻣﺌﯿﯿﻞ واردﯾﺮ:

اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ "اک ək" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ داھﺎ اوزون اوﻻن "ﺷﻜﯿﻠﭽﻲ şəkilçi"، "دوراق duraq" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ

"داﯾﺎﻧﺎﺟﺎق dayanacaq"، "دارﻗﯿﻨﺞ darqınc" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "ﺣﻮﺿﻮرﺳﻮزﻟﻮق huzursuzluq"، "آدﯾﻞ adıl" 

(ﺿﻤﯿﺮ) ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "ﻋﻮﺿﻠﯿﻚ əvəzlik"، "ﻗﯿﺰﯾﻼی qızılay" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "ﻗﯿﺮﻣﯿﺰی آﯾﭙﺎرا qırmızı aypara"،

"ﺗﺎرﯾﻢ tarım" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "ﻛﻨﺪ ﺗﺼﺮروﻓﺎﺗﻲ kənd təsərrüfatı"، "آﯾﺮﯾﻢ ayrım" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ داھﺎ اوزون اوﻻن "آﯾﺮی

ﺳﺌﭽﻜﯿﻠﯿﻚ ayrı seçkilik"، "اٶزﮔﻮ özgü" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ داھﺎ اوزون اوﻻن "اٶزوﻧﮫ ﻣﺨﺼﻮص özünǝ mǝxsus" ...

ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ ﯾﺌﻨﻲ ﺗ ره ﺗﻲ (ﻧﺌﻮﻟﻮژﯾﺴﻢ) ﯾﺎﭘﯿﻤﻲ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﯿﻨﺪه ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا ﯾﺎﻧﻠﯿﺶ دﺋﮕﻲ ﺗ ره دﯾﻠﻤﯿﺸﺪﯾﺮ:

"اوﻟﻮﺳﻼرآراﺳﻲ" آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا و "ﺑﺌﯿﻦ اﻟﺨﺎﻟﻖ beynəlxalq" ﺑﯿﭽﯿﻤﯿﻨﺪه ﺑﯿﺮ دﺋﮕﻲ ﺗ ره دﯾﻠﻤﯿﺸﺪﯾﺮ. ﺑﻮ ﺗ ره ﺗﯿﻨﯿﻦ

دوﻏﺮوﺳﻮ "ﺑﺌﯿﻦ اﻟﺨﺎﻟﻘﻼر beynəlxalqlar" (ﺑﺌﯿﻦ اﻟﻤﯿﻠﻞ ﻛﯿﻤﻲ) اوﻟﻤﺎﻟﻲ اﯾﺪی. 

"ﻣﻮﻣﻜﻮﻧﺴﻮز mümkünsüz" ﺑﯿﭽﯿﻤﯿﻨﺪه و "اوﻻﻧﺎﻗﺴﯿﺰ" آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا ﺑﯿﺮ دﺋﮕﻲ ﺗ ره دﯾﻠﯿﺒﺪﯾﺮ. ﺑﻮ ﯾﺎﭘﻲ ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﺪﯾﺮ و

دوﻏﺮو دﺋﮕﻲ "اﯾﻤﻜﺎﻧﺴﯿﺰ imkansız" اوﻟﻤﺎﻟﻲ اﯾﺪی.

"ﻋﺼﺒﻠﮫ ﺷﻤﻚ ǝsǝblǝşmǝk" ﺑﯿﭽﯿﻤﯿﻨﺪه و "ﺳﯿﻨﯿﺮﻟﮫ ﻧﻤﻚ sinirlǝnmǝk" آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا ﺑﯿﺮ دﺋﮕﻲ ﺗ ره دﯾﻠﯿﺒﺪﯾﺮ. ﺑﻮ

ﯾﺎﭘﻲ ﯾﺎﻧﻠﯿﺸﺪﯾﺮ و دوﻏﺮو ﺗ ره ﺗﻲ "ﻋﺼﺒﯿﻠﮫ ﺷﻤﻚ ǝsǝbilǝşmǝk" اوﻟﻤﺎﻟﻲ اﯾﺪی.

beynəlxalq (uluslararası, beynəlxalq), ǝsəbləşmǝk (sinirlǝnmǝk, ǝsəbiləşmǝk), 

mümkünsüz (olanaqsız, imkansız) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﻗﻮروﻣﻼرﯾﻦ "آدﯾﻨﺎ" ﻛﻠﻤﮫ ﺳﻲ آرﺗﯿﺮﯾﻼراق ﯾﺎﭘﯿﻼن اوﯾﻘﻮﻧﺴﻮز آدﻻری: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﻗﻮروﻣﻼری اوﻧﻠﻮ

ﺑﯿﺮ ﺷﺨﺼﯿﯿﺖ آدی اﯾﻠﮫ آدﻻﻧﺪﯾﺮاﻧﺪا، "آدﯾﻨﺎ" دﺋﮕﯿﺴﻲ آﯾﺮﯾﺠﺎ او ﻗﻮروﻣﻮن آدﯾﻨﺎ آرﺗﯿﺮﯾﻠﯿﺮ. ﺑﻮ اوﯾﻘﻮﻻﻣﺎ، ﮔﺮه ﻛﺴﯿﺰ

اوﻟﻤﺎﻗﻼ ﺑﯿﺮﻟﯿﻜﺪه، آدﯾﻦ اوزوﻧﻼﺷﻤﺎﺳﯿﻨﺎ ﻧﺪن اوﻟﻮر. اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ "ﻧﺴﯿﻤﻲ دﯾﻠﭽﯿﻠﯿﻚ اﯾﻨﺴﺘﯿﺘﻮﺗﻮ" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "ﻧﺴﯿﻤﻲ آدﯾﻨﺎ

دﯾﻠﭽﯿﻠﯿﻚ اﯾﻨﺴﺘﯿﺘﻮﺗﻮ" دﺋﯿﯿﻠﯿﺮ. اوﯾﺴﺎ "ﻧﺴﯿﻤﻲ دﯾﻠﭽﯿﻠﯿﻚ اﯾﻨﺴﺘﯿﺘﻮ"دان ھﺎﻣﻲ ﻗﻮﻻﯾﺠﺎ ﺑﻮراﻧﯿﻦ ﻧﺴﯿﻤﻲ´ﻧﯿﻦ دﺋﯿﯿﻞ، ﻧﺴﯿﻤﻲ

آدﯾﻨﺎ آدﻻﻧﺪﯾﺮﯾﻠﻤﯿﺶ ﺑﯿﺮ ﻗﻮروم اوﻟﺪوﻏﻮﻧﻮ ﺑﺎﺷﺎدوﺷﻮر و "آدﯾﻨﺎ" دﺋﮕﯿﺴﯿﻨﯿﻦ آﯾﺮﯾﺠﺎ آرﺗﯿﺮﯾﻠﻤﺎﺳﯿﻨﺎ ﮔﺮه ک ﻗﺎﻟﻤﯿﺮ،

"آﺗﺎﺗﻮرک دﯾﻞ و ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻮروﻣﻮ" آدﯾﻨﺪا اوﻟﺪوﻏﻮ ﻛﯿﻤﻲ.

Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu (Nəsimi Dilçilik İnstitutu), M.Maqomayev adına 

Azərbaycan Dövlət Filarmoniyası (M. Maqomayev Azərbaycan Dövlət Filarmoniyası), 

Heydər Əliyev adına Bakı Beynəlxalq Aeroportu (Heydər Əliyev Bakı Uluslararası

Havaalanı), M.Mirqasımov adına Respublika Klinik Xəstəxanası (M. Mirqasımov 

Respublika Kilinik Sayrıevi)

========================================== 

ﺳ ز داﻏﺎرﺟﯿﻐﻲ ﺳﻮروﻧﻼری

========================================== SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 16 ~ 

آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ دﯾﻠﯿﻨﺪه ﺑﯿﺮ ﯾﺎﻧﺪان ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻗﻮراﻟﻼری اﺳﺎﺳﯿﻨﺪا ﯾﺌﻨﯿﺪﺋﮕﯿﻠﺮ ﺗ ره ﺗﻤﮫ ﺳﻮره ﺟﻲ دوردوروﻟﻤﻮش، ﺑﯿﺮ

ﯾﺎﻧﺪان دا دﯾﻠﯿﻤﯿﺰده وار اوﻻن ﭼﻮخ ﺳﺎﯾﯿﺪا ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻛﻠﻤﮫ، اٶزﺑﺎﺷﯿﻨﺎﻟﯿﻘﻼ ﺑﺎﯾﺮی داﻣﻘﺎﺳﻲ ﯾﯿﯿﮫ ره ک ﯾﺎزﯾﻠﻲ و داﻧﯿﺸﯿﻖ

دﯾﻠﻠﺮﯾﻨﺪن دﯾﺸﻼﻧﻤﯿﺸﺪﯾﺮ. ﺑﺌﻠﮫ ﺟﮫ ﺑﻮ اﯾﻜﻲ ﯾ ﻧﺘﮫ ﻣﻠﮫ ﯾﻮﺧﺴﻮﻟﻼﺷﺎن دﯾﻠﯿﻤﯿﺰ، ﯾﺎﺑﺎﻧﺠﻲ ﻓﺎرس، ﻋﺮب و روس دﯾﻠﻠﺮی

ﻗﺎﺑﺎﻏﯿﻨﺪا ﺳﺎووﻧﻤﺎﺳﯿﺰ ﺑﯿﺮاﺧﯿﻼراق اوﻧﻼردان ﮔﻠﮫ ن ﻛﻠﻤﮫ ﻟﺮﯾﻦ آﺧﯿﻨﯿﻨﺎ (ھﻮﺟﻮﻣﻮﻧﺎ) اوﻏﺮاﺗﯿﻠﻤﯿﺸﺪﯾﺮ. ﺑﻮﻧﻮن

ﺳﻮﻧﻮﺟﻮﻧﺪا اﯾﺴﮫ ﺑﻮﮔﻮن آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن ﯾﺎزﯾﻠﻲ و ﺗﻮﻏﺮاﻟﻲ دﯾﻠﻲ- ﺧﺎﻟﻘﯿﻦ وارﺳﯿﻞ و ﻛ ﻛﻠﻮ دﯾﻠﯿﻨﯿﻦ ﺗﺮﺳﯿﻨﮫ-

ﺑﻮﺗﻮن ﺗﻮزه ﺑﯿﻠﯿﻢ، ژورﻧﺎﻟﯿﺴﻢ، ﮔ رک ﺳ ز، ﺑﯿﻠﯿﻢ، ... آﻻﻧﻼرﯾﻨﺪا ﺗﯿﺨﺎﺑﺎﺳﺎ و اٶﻟﭽﻮﺳﻮز ﺑﯿﺮ ﺑﯿﭽﯿﻤﺪه ﻓﺎرﺳﺠﺎ، ﻋﺮﺑﺠﮫ

و روﺳﺠﺎ ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮﻟﮫ دوﻟﻮدور. ﺑﻮ دﯾﻠﯿﻦ ﮔﻮﻧﺌﯿﮫ اٶزﮔﻮن ﺗﻮرﻛﺠﮫ دﺋﮕﯿﻠﺮ، اٶزه ﻟﻠﯿﻜﻠﮫ ﯾﺌﻨﯿﺠﮫ ﺗ ره دﯾﻠﻤﯿﺶ دﺋﮕﯿﻠﺮ

آﭼﯿﺴﯿﻨﺪان وﺋﺮه ﺑﯿﻠﮫ ﺟﮫ ﯾﻲ، ﻗﺎزاﻧﺪﯾﺮاﺑﯿﻠﮫ ﺟﮫ ﯾﻲ ﺑﯿﺮ ﺷﺌﻲ ﯾﻮﺧﺪور:

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﻓﺎرﺳﺠﺎ اﯾﻠﮕﮫ ﭼﻠﺮی ﻗﻮﻟﻼﻧﻤﺎق: آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎدا ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ، ﻓﺎرﺳﺠﺎ اﯾﻠﮕﮫ ﭼﻠﺮﯾﻦ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﻤﮫ ﺳﻲ، ﺑﻮ دﯾﻠﯿﻦ

درﯾﻨﺪن ﺳﻮﯾﺴﻮزﻻﺷﻤﺎ و ﭘﻮزوﻟﻤﺎﻏﺎ اوز ﺗﻮﺗﺪوﻏﻮﻧﻮن ان اٶﻧﮫ ﻣﻠﻲ ﻗﺎﻧﯿﺘﯿﺪﯾﺮ. ﺑﻮ دﯾﻠﺪه ﯾﺎﺧﻼﺷﯿﻖ ﺑﻮﺗﻮن اﯾﻠﮕﮫ ﭼﻠﺮ،

ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﻛ ﻛﮫ ﻧﻠﯿﺪﯾﺮ. ﺑﻮﻧﻼرﯾﻦ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﺗﻮرﻛﺠﮫ وار اوﻻﻧﻼر ﻗﻮﻟﻼﻧﯿﻠﻤﺎدﯾﻐﻲ ﻛﯿﻤﻲ، ﯾﺌﻨﯿﻠﺮﯾﻨﯿﻦ ﺗ ره دﯾﻠﻤﮫ ﺳﯿﻨﮫ ده اٶﻧﮫ

م وﺋﺮﯾﻠﻤﮫ ﻣﯿﺸﺪﯾﺮ:

bahəm (birgə, birlikdə), bundan əlavə (artı, ək olaraq ), çünki (uçra), halbuki (oysa), 

həmçinin (bir də, habelə), hərgah (qalı), istiqamətdə (doğrultuda), munasibətilə

(dolayısıyla), nəinki (deyil), xeyli (çox), yaxud (azı)

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﺗﻮرﻛﺠﮫ دﺋﮕﯿﻠﺮﯾﻦ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﮔﺮه ﻛﺴﯿﺰﺟﮫ روﺳﺠﺎ ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮ اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﻚ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎدا دﯾﻠﯿﻤﯿﺰده ﻗﺎرﺷﯿﻠﯿﻘﻼری

اوﻟﺪوﻏﻮ ﺣﺎﻟﺪا، ﮔﺮه ﻛﺴﯿﺰ ﯾﺌﺮه ﭼﻮخ ﺳﺎﯾﯿﺪا روس-آوروﭘﺎ ﻗﺎﯾﻨﺎﻗﻠﻲ دﺋﮕﯿﻠﺮ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﯿﺮ، ﺑﻮ اﯾﺴﮫ دﯾﻠﯿﻤﯿﺰی

ﯾﻮﺧﺴﻮﻟﻼﺷﺪﯾﺮﯾﺮ:

aksiya (eyləm), aktual (güncəl), alpinist (dağçı), aparat (ayqıt), aptek (əmçi), astronomiya 

(göybilimi), avanqard (öncü), destruktiv (yıxıcı), diametr (çap), diaqnoz (tanı), direktor 

(yönətmən), diskont (indirim), diviziya (tümən), efekt (etgi), ekstremizm (aşırılıq), 

ekvivalent (eşdəyər), elastik (əsnək), etnologiya (budunbilim), fauna (doğay, direy), 

fonetika (səsbilim), form (biçim), harmoniya (uyum), histologiya (toxubilim), 

improvizasiya (doğaç), informasiya (bilgi), instinkt (içgüdü), investisiya (yatırım), jurnal 

(dərgi), komissiya (qurum), konservativ (tutucu), konstitusiya (anayasa), krılo (çamırlıq), 

krossvord (bulmaca), kurort (qaplıca), marşrut (dolmuş), material (gərəç), memuar (anıt), 

modern (yenicil), monopoliya (təkəl), narkotik (uyuşdurucu), nevrologiya (sinirbilim), 

okeanoqrafiya (dənizbilim), orbit (yörüngə), original (özgün), pansion (yatılı), paralel 

(qoşut), paştet (əzmə), piroq (börək), planet (gəzəgən), plomb (dolqu), plüralizm 

(çoxulçuluq), pоеmа (qoşaq), pоеziyа (qoşuq), prinsip (ilkə), problem (sorun), profilaktik 

(önləyici), prokuror (savcı), qalstuk (boyunbağı), qrammatika (dilbilgisi), radiasiya 

(ışınım), radius (yarıçap), reaksiya (təpki), respublika (budunc), resenziya (ələşdiri), 

seysmologiya (tərpəm bilimi), sinonim (eşanlamlı), sistem (düzgə), situasiya (durum), 

stajer (yetişmən), struktur (yapı), terapiya (toxtatı), treninq (eyitim), velosiped (yelatı), 

vizual (görsǝl), xroniki (sürəgən), 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 17 ~ 

ﮔﺮه ﻛﺴﯿﺰ ﯾﺌﺮه اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ن ﻓﺎرﺳﺠﺎ و ﻋﺮﺑﺠﮫ ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﻮن ﮔ رﻛﻮل و ﯾﺎزﯾﻠﻲ دﯾﻠﯿﻨﺪه

ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻣﯿﺰده – ھﻢ ﮔ رﻛﻮل ﺑﺘﯿﻜﻠﺮﯾﻤﯿﺰده و ھﻢ ﺑﻮدون دﯾﻠﯿﻨﺪه وار اوﻻن ﯾﻮزﻟﺮﺟﮫ، ﻣﯿﻨﻠﺮﺟﮫ ﺗﻮرﻛﺠﮫ دﺋﮕﯿﻨﯿﻦ

ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﻓﺎرﺳﺠﺎ و ﻋﺮﺑﺠﮫ ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮی اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﻚ ﮔﻨﮫ ل ﺑﯿﺮ ﻗﻮرال و ﻛ ﻛﻠﮫ ﻧﻤﯿﺶ ﺑﯿﺮ دب-اٶزه ﻧﺘﻲ ﺣﺎﻟﯿﻨﺎ

ﮔﻠﻤﯿﺸﺪﯾﺮ:

abidə (anıt), alim (bilgin), aşkar (aydın), avadanlıq (bayındırlıq), ахırıncı (sonuncu), 

ахırlаrındа (sonlarında), bərаbər (birgə, birlikdə), bəyanat (deməc), cavab (yanıt), 

dаvаmiyyət (sürəklilik), daxili (iç), digər (başqa, ötəki), düşmən (yağı), еlm (bilim), 

əhаtəli (qapsamlı), əhəmiyyət (önəm), əhəmiyyətli (önəmli), əleyh (qarşı), əmin 

(arxayın), ənənə (gələnək), ətraf (çevrə), əyani (açıqca), faiz (yüzdə), fikr (düşüncə), 

günah (suç), güzəran (geçim), hаdisə (olay), həyat (yaşam), hiss (duyu), hissə (pay, 

bölük), hörmət (sayqı), inkаrеdilməz (danılmaz), inkişaf (gəlişim), istehsal (ürǝtim), 

istintaq (soruşdurma), istiqraz (borclanma), kаmаn (yay), kəmər (qayış), kənar (qıraq), 

kifаyət (yetər, yetərli), matəm (yas), məhəbbət (sevi), məhz (yalnız, iştə), məhlul 

(çözǝlti), məktəb (oxul), məna (anlam), mənbə (qaynaq), məqsəd (amac, erək), mərasim 

(törən), mərtəbə (qat), məsələ (sorun), məşhur (ünlü, adlım), mərtəbə (qat), mətbuat 

(basın), mətləb (qonu), məxfi (gizli), mis (paxır), möhtəşəm (görkəmli), mövqe (qonum), 

müasir (çağdaş), müdrik (bilgə), müəllim (öyrətmən), münaqişə (çəkişmə), mübadilə

(deyiş-toqquş), müdərris (oxutman), müddət (sürə), müəssisə (qurum), müharibə (savaş), 

mühаsirə (quşatma), mühit (çevrə), müqabilində (qarşılığında), müraciət (başvuru), 

müşahidəçi (gözləmçi), mütəfəkkir (düşünür), mütərəqqi (ilərici), mütəхəssis (uzman), 

mütləq (salt), müvаfiq (uyqun), müvəffəqiyyət (başarı), müvəqqəti (geçici), nailiyyət 

(qazanım), namizəd (aday), nazirlik (baxanlıq), nəhəng (qocaman), nəsihət (öyüd), nəticə

(sonuc), nizə (süngü), nümayiş (göstəri), pаdşаh (xaqan), pаytахt (başkənd), prоsеs 

(sürəc), pul (aqça), qanunsuz (yasadışı), qədər (dək, dənli), qələbə (utqu), qiymətli 

(dəyərli), qüvvə (güc), sabiq (geçmiş), sahə (alan), saziş (anlaşma), səhhət (sağlıq), 

sǝhim (pay), səhiyyə (sağlıq), səhv (yanılqı), sənəd (bəlgə), səy (çaba), səyyah (gəzgin), 

sitаyiş (övgü), sual (soru), sülh (barış), şərik (ortaq), şərq (doğu), şərt (qoşul), təbiət 

(doğa), tədqiqаt (incələmə), təfərrüаt (ayrıntı), təhlükəsizlik (güvənlik), təkаmül (evrim), 

tələbə (öyrənci), tərcümə (çeviri), təsir (etki), təşəbbüs (girişim), təхminən (yaxlaşıq), 

təyyarə (uçaq), töhfə (sovqat), üzv (üyə), vəziyyət (durum), хаrici (dış), xatirə (anı), 

xərçəng (yengeç), xǝstǝ (sayrı), хətа (yanlış), xizək (qayaq), xoşbəxt (mutlu), хudbin 

(məncil), yаddаş (bəllək), zəfər (utqu), zəlzələ (tərpəm), zəruri (gərəkli)

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﺳﻲ وار اوﻻن اﺋﯿﻠﮫ ﻣﻠﯿﻜﻠﺮ (ﻣﺼﺪر) ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﻓﺎرﺳﺠﺎ اﺋﯿﻠﮫ ﻣﻠﺮ: ﺗﻮرﻛﺠﮫ اٶزه ﻟﻠﯿﻜﮫ ﺳﺎﯾﯿﻼری ﯾﻮزﻣﯿﻨﻠﺮی

آﺷﻤﯿﺶ اﺋﯿﻠﮫ ﻣﻠﺮی اﯾﻠﮫ اوﻧﻠﻮ ﺑﯿﺮ دﯾﻠﺪﯾﺮ. آﻧﺠﺎق آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎدا، دﯾﻠﯿﻤﯿﺰده وار اوﻻن ﺗﻮرﻛﺠﮫ اﺋﯿﻠﮫ ﻣﻠﯿﻜﻠﺮ دﯾﺸﻼﻧﺎراق،

اوﻧﻼرﯾﻦ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﻓﺎرس و ﻋﺮب ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮدن اوﻟﻮﺷﻤﻮش ﺑﯿﺮﻟﮫ ﺷﯿﻚ ﻣﺼﺪرﻟﺮ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﯿﺮ: 

١- ﮔﺮه ﻛﺴﯿﺰ اوﻻن ﺑﯿﻠﮫ ﺷﯿﻚ اﺋﯿﻠﮫ ﻣﻠﺮ (ﻣﻮرﻛﻜﺐ ﻓﺌﻌﻠﻠﺮ): آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎدا ﺗﻮرﻛﺠﮫ ده وار اوﻻن ﭼﻮﺧﻮ ﯾﺎﻟﯿﻦ (ﺳﺎده)

اﺋﯿﻠﮫ ﻣﻠﯿﻜﻠﺮ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ، ﻓﺎرﺳﺠﺎ و ﻋﺮﺑﺠﮫ ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮدن اوﻟﻮﺷﻤﻮش، ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا ﺑﯿﻠﮫ ﺷﯿﻚ ﻗﺎرﻣﺎ ﻓﺌﻌﻠﻠﺮ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﯿﺮ. 

ﺑﻮﻧﻼرﯾﻦ ﭼﻮﺧﻮ دوﻏﺮودان ﻓﺎرس دﯾﻠﯿﻨﺪن آﻟﯿﻨﺘﻲ-ﭼﺌﻮﯾﺮﯾﺪﯾﺮ: SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 18 ~ 

bərpa etmək (dikǝltmǝk), bəxş etmək (bağışlamaq), dахil оlmaq (girmək), əhatə etmək 

(qapsamaq), əks оlunmaq (yansımaq), əksini tаpmaq (yanqılanmaq), fəаliyyət göstərmək 

(çalışmaq), fəxr etmək (qıvanmaq), hеsаb еtmək (saymaq), həll etmək (çözmək), həsr 

etmək (adamaq), həyata keçirmək (gerçəkləşdirmək), ilhamlanmaq (əsinlənmək), imtina 

etmək (boyun qaçırmaq), istehsal etmək (ürətmək), iştirak etmək (qatılmaq), ithaf etmək 

(armağan etmək), izah etmək (açıqlamaq), mühаcirət еtmək (köçmək), müəyyən etmək 

(bəlirləmək), nəşr еtmək (yayınlamaq), sübut etmək (qanıtlamaq), təsis еtmək (qurmaq), 

tədqiq еtmək (incələmək), təngnəfəs olmaq (bunalmaq), təqdim etmək (sunmaq), təşkil 

etmək (oluşdurmaq), tətbiq etmək (uyqulamaq), vаqе оlmaq (bulunmaq), xəbərdarlıq 

etmək (uyarmaq), zənn etmək (sanmaq), …… 

٢- ﺗﻮرﻛﺠﮫ اﻛﻠﻲ ﻓﺎرﺳﺠﺎ-ﻋﺮﺑﺠﮫ ﻓﺌﻌﻠﻠﺮ: ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا دوروﻣﻼردا وار اوﻻن ﺗﻮرﻛﺠﮫ اﺋﯿﻠﮫ ﻣﻠﯿﻜﻠﺮی اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﻚ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ؛

ﻋﺮﺑﺠﮫ و ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﻛ ﻛﻠﺮه ﺗﻮرﻛﺠﮫ اﻛﻠﺮ آرﺗﯿﺮﯾﻼراق ﮔﺮه ﻛﺴﯿﺰ ﯾﺌﻨﻲ ﻣﺼﺪرﻟﺮ ﺗ ره دﯾﻠﻤﯿﺸﺪﯾﺮ:

aşkarlanmaq (aydınlanmaq), bəhrələnmək (yararlanmaq), əlaqələndirmək 

(ilgiləndirmək), əzizləmək (ağırlamaq), fikirləşmək (düşünmǝk), fоrmаlаşmaq 

(biçimlənmək), kifayətlənmək (yetinmək), mənzillənmək (qonuşlanmaq), məskunlаşmaq 

(yerləşmək), müqəddəsləşmək (qutsallaşmaq), nəticələnmək (sonuclanmaq), qidаlаnmaq 

(bəslənmək), qiymətləndirmək (dəyərləndirmək), rastlaşmaq (qarşılaşmaq), rеаllаşmаq 

(gerçəkləşmək), sadalamaq (səsləndirmək), təqsirlənmək (suçlanmaq), xahiş etmək 

(ötünmək), xatırlamaq (anmaq), …… 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﯾﺌﺮﻟﮫ ﺷﻤﯿﺶ ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﺳ زﻟﺮ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎدا ﺗﻮرﻛﺠﮫ اوﻻراق ﮔ روﻟﮫ ن ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا ﯾﺌﺮﻟﮫ ﺷﻤﯿﺶ ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﺳ زﻟﺮ

واردﯾﺮ. ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﻛ ﻛﮫ ﻧﻠﻲ اوﻻن "ﭼﯿﺮﻛﯿﻦ"، "دﺳﺘﮫ ک- دﺳﺘﮫ ﻛﻠﻤﮫ ﻣﻚ" و "زﻧﮕﯿﻦ" ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮی ﺑﻮﻧﻼردان ﺑﯿﺮ

ﻧﺌﭽﮫ ﺳﯿﺪﯾﺮ. ﺑﻮﻧﻼرﯾﻦ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﺗﻮرﻛﺠﮫ اوﻻن ﺳﯿﺮاﺳﻲ اﯾﻠﮫ "ﮔ رﻛﺴﻮز" (ﮔ رﻛﻠﻮ= زﯾﺒﺎ)، "اوﻣﻮﻗﻼﻣﺎق" (اوﻣﻮق= 

ﺣﻤﺎﯾﺖ، ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻲ، دﺳﺘﮫ ک) و "وارﺳﯿﻞ" (ﯾﻮﺧﺴﻮل ﺳ زﺟﻮﯾﻮ ﻛﯿﻤﻲ) دﺋﮕﯿﻠﺮی اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ﺑﯿﻠﮫ ر.

çirkin (görksüz), dəstəkləmək (umuqlamaq), zəngin (varsıl) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﺗﻮرﻛﺠﮫ اﻛﻠﻲ ﻓﺎرﺳﺠﺎ-ﻋﺮﺑﺠﮫ ﻗﺎرﻣﺎ ﺗ ره ﺗﻲ ﺳ زﻟﺮ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎدا داھﺎ ﻗﯿﺴﺴﺎ و داھﺎ ﮔ رﻛﻠﻮ اوﻻن دوﻏﻤﺎ

ﺗﻮرﻛﺠﮫ دﺋﮕﯿﻠﺮی اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﻚ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ، ﺗﻮرﻛﺠﮫ اﻛﻠﺮﯾﻦ ﯾﺎردﯾﻤﻲ اﯾﻠﮫ، ﻓﺎرﺳﺠﺎ و ﻋﺮﺑﺠﮫ ﻛ ﻛﻠﺮدن ﯾﺌﻨﻲ ﺳ زﺟﻮک

ﯾﺎﭘﯿﻤﻲ و اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﻤﮫ ﺳﯿﻨﮫ اوﺳﺘﻮﻧﻠﻮک وﺋﺮﯾﻠﯿﺮ:

١-ﻟﯿﻚ اﻛﻲ اﯾﻠﮫ:

həmrəylik (dayanışma), müxtəliflik (çeşitlilik), mövcudluq (varlıq), rəhbərlik (başxanlıq), 

səfirlik (elçilik), 

٢-ﭼﻲ اﻛﻲ اﯾﻠﮫ:

bələdçi (qılavuz), mühafizəçi (qoruma), müşahidəçi (gözləmçi), numayişçi (göstǝrici), 

təqaüdçü (əməkli), tərcüməçi (çevirmən) 

٣- ﻟﻲ اﻛﻲ اﯾﻠﮫ:SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 19 ~ 

mübahisəli (tartışmalı), təsirli (etgili) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﻓﺎرﺳﺠﺎ دﺋﮕﻲ-اﻛﻠﺮی ﻗﻮﻟﻼﻧﻤﺎق: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﯾﺌﻨﻲ دﺋﮕﯿﻠﺮ ﺗ ره ده رﻛﻦ، ﺑﺎش ووروﻻن ﯾ ﻧﺘﮫ ﻣﻠﺮﯾﻦ

ﺑﯿﺮی ده، ﺗﻮرﻛﺠﮫ اک و دﺋﮕﯿﻠﺮ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﭼﻮخ ﮔﺌﻨﯿﺶ اٶﻟﭽﻮده ﺣﺘﺘﺎ اٶﻟﭽﻮﺳﻮز ﺑﯿﺮ ﺑﯿﭽﯿﻤﺪه ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮ و

اﻛﻠﺮدن ﯾﺎرارﻻﻧﻤﺎﻗﺪﯾﺮ. ﺑﻮ اﯾﺴﮫ ﺑﻮﺗﻮﻧﻮﯾﻠﮫ دﯾﻠﯿﻤﯿﺰﯾﻦ ﮔﻠﯿﺸﯿﻢ، ﺳﺎﻏﻼﻣﻠﯿﻖ و ﺑﻮﺗ وﻟﻮﯾﻮﻧﮫ ﺗﺮس اوﻻن ﺑﯿﺮ ﺗﻮﺗﻮﻣﺪور:

١- ﻓﺎرﺳﺠﺎ اٶن اﻛﻠﺮ:

"ﻧﺎ" و "ﺑﻲ" اٶن اﻛﻠﺮی: ﺑﻮ ﻓﺎرﺳﺠﺎ اٶن اﻛﻠﺮﯾﻨﯿﻦ ﺗﻮرﻛﺠﮫ ده ﻛﻲ ﻗﺎرﺷﯿﻠﯿﻐﻲ "–ﺳﯿﺰ" ﺳﻮن اﻛﯿﺪﯾﺮ. آﻧﺠﺎق ﺑﯿﺮ

ﭼﻮخ دوروﻣﺪا ﺑﻮ ﺳﻮن اﻛﻠﮫ ﯾﺌﻨﻲ دﺋﮕﻲ ﯾﺎﭘﻤﺎﻏﺎ ﮔﺮه ک ﯾﻮﺧﺪور، اوﭼﺮا ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻣﯿﺰده اﯾﻠﮕﯿﻠﻲ ﺳ زو ﻗﺎرﺷﯿﻼﯾﺎﺟﺎق

اٶزﮔﻮن ﻛ ک دﺋﮕﯿﻠﺮ واردﯾﺮ:

biabır (abırsız), bitərəf (çəkinsər), nadinc (darqınc), nahaq (haqsız), naməlum (bəlirsiz), 

narahat (rahatsız), natəmiz (kifir, pis, kirli) 

ھﻢ: 

həmfikir (dayanışıq), həmkar (əməkdaş), həmkəndli (kənddəş), həmrəylik (dayanışma), 

ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻓﺎرﺳﺠﺎ اٶن اﻛﻠﺮ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ دﯾﻠﯿﻨﺪه، دﺋﮕﻲ ﯾﺎﭘﯿﻤﯿﻨﺪا "ﺑﺪ-"، "ﻛﻢ-"، "ﺧﻮش-"، "ﺳﺮ-" ﻛﯿﻤﻲ ﺑﺎﺷﻘﺎ

ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا ﻓﺎرﺳﺠﺎ اٶن اﻛﻠﺮ ده اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﯿﺮ: 

bədxassəli, kəmşirin, sərlövhə, sərnişin, xoşagəlməz (dadsız), xoşbəxt (mutlu, qutlu) 

٢- ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﺳﻮن اﻛﻠﺮ:

-ی اﻛﻲ: ﺑﻮﻧﻼرﯾﻦ ﭼﻮﺧﻮ دوﻏﺮودان ﻓﺎرس دﯾﻠﯿﻨﺪن آﻟﯿﻨﺘﯿﺪﯾﺮ:

bənövşəyi (ipgil), çəhrayı (al), dünyəvi (bundalı), gəncəvi (Gəncəli), ilxani (İlxanlı), 

qəhvəyi (qonur), qəznəvi (Qəznəli), səciyyəvi (özyapı), səcuqi (Səlcuqlu), şaquli (dikey), 

üfüqi (yatay) 

ﺧﺎﻧﺎ (ﺧﺎﻧﮫ): ﻓﺎرﺳﺠﺎ اوﻻن ﺑﻮ ﺳ زﺟﻮﯾﻮن ﭼﻮﺧﻠﻮ ﺗﺮﻛﯿﺒﻠﺮده ﻛﻲ ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻗﺎرﺷﯿﻠﯿﻐﻲ -اﺋﻮی دﯾﺮ

heyvanxana (ılxıevi), ibadətxana (tapınaq), kitаbхаnа (pitikevi), mehmanxana 

(qonuqevi), mərizхаnа (sayrıevi), meyxana (çaxırevi), quşxana (quşevi, quşluq), 

rəsədxana (gözləmevi), yeməkxana (yeməkevi, yegievi) 

ﺷﻮﻧﺎس (ﺷﻨﺎس): ﻓﺎرﺳﺠﺎ اوﻻن ﺑﻮ ﺳ زﺟﻮﯾﻮن ﭼﻮﺧﻠﻮ ﺗﺮﻛﯿﺒﻠﺮده ﻛﻲ ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻗﺎرﺷﯿﻠﯿﻐﻲ "–ﭼﻲ" و ﯾﺎ "–

ﺑﯿﻠﯿﻤﺠﻲ"دﯾﺮ:

dilşünas (dilçi, dilbilimçi), nəbаtаtşünаs (bitkibilimçi), sənətşünаs (uzluqçu, 

uzluqbilimçi), şərqşünаs (doğubilimçi), təbiətşünаs (doğabilimçi), ..... 

ﻛﺎر: ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﻛﺎر اﻛﯿﻨﺪن ﯾﺎرارﻻﻧﺎراق ﺗ ره دﯾﻠﻤﯿﺶ ﺑﻮ دﺋﮕﯿﻠﺮﯾﻦ ﺑﯿﺮ ﺑ ﻟﻮﻣﻮ، دوﻏﺮودان ﻓﺎرﺳﺠﺎدان آﻟﯿﻨﻤﯿﺶ، اٶﺗﮫ

ﻛﻲ ﺑ ﻟﻮﻣﻮ اﯾﺴﮫ آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎﯾﺎ اٶزه ﻟﺪﯾﺮ و ﻓﺎرﺳﺠﺎﻧﯿﻦ اٶزوﻧﺪه ﺑﺌﻠﮫ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﻤﯿﺮ:SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 20 ~ 

cinayətkar (câni), fədakarlıq (özveri), günahkar (suçlu), həvəskar (özəngən), inadkar 

(danqaz), peşəkar (uzman), sənətkar (uzlu), təcavüzkar (saldırqan), təşbbüskar 

(girişimci), təvazökar (alçaqkönüllü), xəyanətkar (satqın), xilaskar (qurtarıcı), ….. 

دار: ﺑﻮ ﻓﺎرﺳﺠﺎ اﻛﯿﻦ ﺗﻮرﻛﺠﮫ ده ﻛﻲ ﻗﺎرﺷﯿﻠﯿﻐﻲ "-ﻟﻲ"،.... دﯾﺮ.

cazibədar (çǝkici), ǝlamətdar (bǝlirgin bǝlli), əlаqədаr (ilgili), ǝməkdar (ǝmǝkçi), 

məhsuldar (verimli), minnətdar (könülborclu), səhimdar (), xəbərdarlıq (uyarı), …. 

واری: ﺑﻮ ﻓﺎرﺳﺠﺎ اﻛﯿﻦ ﺗﻮرﻛﺠﮫ ده ﻛﻲ ﻗﺎرﺷﯿﻠﯿﻐﻲ "-ﯾﻤﺴﻲ"، "-ﺳﻲ"، "-ﯾﻤﺘﯿﻞ"،.... دﯾﺮ.

Buynuzvari (boynuzumsu), qalxanvari (qalxansı), silsiləvari (ardışıq), yüngülvari 

(yüngül), üzükvari (üzükümsü),…. 

ﻛﺶ:

tərəfkeş (yanlı), zəhmətkеş (əməkçi), qayğıkeş (qayqılı), təəssübkeş (), ….. 

ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﺳﻮن اﻛﻠﺮ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎدا ﯾﻮﺧﺎرﯾﺪا ﺳﯿﺮاﻻﻧﺎﻧﻼردان ﺑﺎﺷﻘﺎ، ﯾﺌﻨﻲ دﺋﮕﻲ ﯾﺎﭘﯿﻤﻼرﯾﻨﺪا "-ﺧﻮر"، "-ده"،

"-ﮔﺎه"، "-ﭘﺰ"، "-ﻧﺎﻣﮫ"، "-ﭘﺮور"، "-ﭘﺮﺳﺖ"، "-ﮔﺮ"، "-ﮔﺬار"، "-ﺑﺨﺶ"، "-آﻣﯿﺰ"، "-آور" ..... ﻛﯿﻤﻲ ﭼﻮخ

ﺳﺎﯾﯿﺪا ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﺳ ز اک اوﻻراق- ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻗﺎرﺷﯿﻠﯿﻘﻼری وار اﯾﻜﻦ- ﻗﻮﻟﻼﻧﯿﻠﯿﺮ: 

aşpaz (aşçı), atəşpərəstlik (odatapan), cаdugərlik (büyücü), cavabdeh (sorumlu), 

cəngavər (alp), düzəngah (ova), ǝsraramiz (gizǝmli), işgüzar, kargər (işçi), müftəxor 

(bələşçi), müraciətnamə (diləkçə), nəyşəxor (bağımlı), qənaətbəxş (inandırıcı), 

qonaqpərvər (qonaqsevər), tərəqqipərvər (ilərici), xaçpərəst (xaçlı) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﺗﻮرﻛﺠﮫ "ﺟﯿﻖ" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﻓﺎرﺳﺠﺎ "ﭼﺎ"ﻧﻲ اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﻚ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﮔ رﻛﻮل دﯾﻠﯿﻨﺪه ﻓﺎرﺳﺠﺎ "ﭼﺎ" اﻛﯿﻨﺪن ﮔﺌﻨﯿﺶ

اٶﻟﭽﻮده ﯾﺎرارﻻﻧﯿﻠﻤﯿﺸﺪﯾﺮ. ("ﭼﺎ" اﻛﯿﻨﯿﻦ ﺗﻮرﻛﺠﮫ اوﻟﺪوﻏﻮ اٶﻧﮫ ﺳﻮروﻟﻤﻮﺷﺴﮫ ده، ﭼﻮﺧﻮﻧﻠﻖ اوﻧﻮن ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﻛ ﻛﮫ

ﻧﻠﻲ اوﻟﺪوﻏﻮﻧﺎ اﯾﻨﺎﻧﯿﺮ). اوﯾﺴﺎ ﺑﻮ اﻛﯿﻦ ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﻗﻮﻻﯾﺠﺎ ﺗﻮرﻛﺠﮫ "ﺟﯿﻖ" اﻛﻲ ﻗﻮﻟﻼﻧﯿﻼﺑﯿﻠﮫ ر:

kitаbçа (kitabcıq) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﻓﺎرﺳﺠﺎ - ﻋﺮﺑﺠﮫ - ﺗﻮرﻛﺠﮫ ھﯿﺒﺮﯾﺪﻟﺮ: ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا دوروﻣﻼردا ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻣﯿﺰده اٶزﮔﻮن و ﮔ رﻛﻠﻮ ﻗﺎرﺷﯿﻠﯿﻘﻼر

ﺑﻮﻟﻮﻧﻤﺎﺳﯿﻨﯿﻦ ﺗﺎﺑﺎﺳﻲ، ﮔﺮه ﻛﺴﯿﺰ ﯾﺌﺮه آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎدا ﻓﺎرﺳﺠﺎ-ﻋﺮﺑﺠﮫ-ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻗﺎرﯾﺸﯿﻤﻲ دﺋﮕﯿﻠﺮ ﺗ ره دﯾﻠﻤﯿﺸﺪﯾﺮ. 

اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ "داﯾﺎﻧﯿﺸﻤﺎ dayanışma" آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا اوﻻن "ھﻤﺮاﯾﻠﯿﻚ həmrəylik" (ﻓﺎرﺳﺠﺎ ھﻢ+ ﻋﺮﺑﺠﮫ رای+ ﺗﻮرﻛﺠﮫ

–ﻟﯿﻚ)، "ﭼﻮخ ﯾ ﻧﻠﻮ çoxyönlü" آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا "ھﺮطﺮﻓﻠﻲ hərtərəfli" (ﻓﺎرﺳﺠﺎ ھﺮ+ ﻋﺮﺑﺠﮫ طﺮف+ ﺗﻮرﻛﺠﮫ –ﻟﻲ)،

و "ﯾﻮردﺳﺌﻮه ر yurdsevər" آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا "وطﻨﭙﺮورﻟﯿﻚ vətənpərvərlik" (ﻋﺮﺑﺠﮫ وطﻦ+ ﻓﺎرﺳﺠﺎ ﭘﺮور+ 

ﺗﻮرﻛﺠﮫ –ﻟﯿﻚ)، اٶﺗﮫ ﯾﺎﻧﺪان Ötəyandan آﻧﻼﻣﯿﻨﺪا اوﻻن دﯾﮕﺮ طﺮﻓﺪن digər tərəfdən (ﻓﺎرﺳﺠﺎ دﯾﮕﺮ+ ﻋﺮﺑﺠﮫ

طﺮف+ ﺗﻮرﻛﺠﮫ دن)... ﺑﻮ ﯾ ﻧﺘﮫ ﻣﻠﮫ اوره ﺗﯿﻠﻤﯿﺸﺪﯾﺮ.

Digərtərəfdən (ötə yandan), həmrəylik (dayanışma), hərtərəfli (çoxyönlü), 

radioqəbuledici (alıcı), vətənpərvərlik (yurdsevərlik), özünəməxsus (özgün) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 21 ~ 

ﺗﻤﻞ ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮ اوﭼﻮن اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ن ﻓﺎرﺳﺠﺎ-روﺳﺠﺎ ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮ: آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﮔ رﻛﻮل و ﺗﻮﻏﺮاﻟﻲ دﯾﻠﯿﻨﺪه ﺗﻤﻞ

ﺳ زﺟﻮﻛﻠﺮ، ﻓﺎرﺳﺠﺎ و روﺳﺠﺎ اﺋﻠﯿﯿﻲ آﻟﺘﯿﻨﺪادﯾﺮ. اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺠﺎ آدﻻﻧﺪﯾﺮﯾﻼن ﻗﺎرﻣﺎ دﯾﻠﺪه ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﺳﻲ وار

اوﻻن اﯾﻠﺨﻲ (ﺣﺌﯿﻮان) آدﻻرﯾﻨﺪان (آرﺳﻼن arslan ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ şer، ﻗﺎﻓﻼن qaflan ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ pələng، ﺑﺎرس bars

ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ bəbir، دوﻏﺎن doğan ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﺷﺎھﯿﻦ şahin،....)، ﺑﻮﯾﺎﻻردان ("ﻗﻮﻧﻮر qonur" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "ﻗﮭﻮه ای qəhvəyi

"، "اﯾﭙﮕﯿﻞ ipgil" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "ﺑﻨﻔﺸﮫ ﯾﻲ bənövşəyi"، "آل al" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "ﭼﮭﺮاﯾﻲ çəhrayı"، ...)، ﮔﻮﻧﻠﻮک ﯾﺎﺷﺎﻣﺪا ان

ﭼﻮخ اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ن دﺋﮕﯿﻠﺮه دک ("اﺋﻮﺋﺖ evet" ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ ﻓﺎرﺳﺠﺎ "ﺑﻠﻲ bəli"، "ﺗﺎﻧﺮی ﻗﻮروﺳﻮن Tanrı qorusun" 

ﯾﺌﺮﯾﻨﮫ "ﺧﻮداﺣﺎﻓﯿﻆ xudahafiz) ھﺎﻣﯿﺴﻲ ﻓﺎرﺳﺠﺎ، ﻓﺎرﺳﺠﺎ-ﻋﺮﺑﺠﮫ آزی روﺳﺠﺎدﯾﺮ. 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﯾﺌﺪدﯾﺠﮫ (ھﻔﺘﮫ) ﮔﻮﻧﻠﺮی، آی و ﺳﺎﻧﯿﺮ (ﺑﻮرج) آدﻻری: ﺑ ﻟﮕﮫ و ﺑﻮدوﻧﻮﻣﻮز آراﺳﯿﻨﺪا ﭼﺌﺸﯿﺘﻠﻲ و ﻛ ﻛﻠﻮ ﺗﻮرک

ﯾﯿﻤﻠﺮی واردﯾﺮ. آﻧﺠﺎق ﺑﺎﻏﯿﻠﺴﯿﺰ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ن ﺗﻮﻏﺮاﻟﻲ ﯾﯿﻢ (ﺗﻘﻮﯾﻢ)، ﺑﻮﻧﻼرﻻ اﯾﻠﮕﯿﻠﻲ

اوﻟﻤﺎﯾﯿﺐ، ﻛﻮﻟﻮﻧﯿﯿﺎل و روس-ﺧﯿﺮﯾﺴﺘﯿﯿﺎن اﻛﯿﻨﺠﯿﻨﮫ ﻋﺎﯾﯿﺪ ﺑﯿﺮ ﯾﯿﻤﺪﯾﺮ. ﻗﻮزﺋﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا روس-ﺧﯿﺮﯾﺴﺘﯿﯿﺎن ﯾﯿﻤﯿﻨﻲ

اﯾﺸﻠﮫ ﺗﻤﻚ و ﺗﻮرک ﯾﯿﻤﻠﺮﯾﻨﻲ ﻗﻮﻟﻼﻧﻤﺎﻣﺎق؛ ﯾﺌﻨﯿﺠﯿﻠﻠﯿﻚ، ﯾﻮﻛﺴﮫ ﻛﻠﯿﻚ، اﺋﻮره ﻧﺴﮫ ﻟﻠﯿﻚ و ﭘﺎن ﺗﻮرﻛﯿﺴﻤﻠﮫ ﺳﺎواﺷﯿﻢ

اوﻻراق ﺳﺎﻧﯿﻠﯿﺮ. آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ ﯾﯿﻤﯿﻨﺪه ﺑﻮﺗﻮن آﯾﻼرﯾﻦ آدﻻری روﺳﺠﺎ و ﯾﺌﺪدﯾﺠﮫ اﯾﻠﮫ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا اٶﻧﮫ ﻣﻠﻲ

ﮔﻮﻧﻠﺮﯾﻦ آدﻻری دا ﻓﺎرﺳﺠﺎ آزی ﻓﺎرﺳﺠﺎ-ﻋﺮﺑﺠﮫ دﯾﺮ. ﺑﻮ ﯾﯿﻢ ھﺮ ﭼﺌﺸﯿﺖ اوﻟﻮﺳﺎل ﻛﯿﻤﻠﯿﻚ، ﺗﻮرﻛﻠﻮک اﯾﺰی و

آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﻠﯿﻠﯿﻖ ﺑﻠﯿﺮﺗﯿﺴﯿﻨﺪن ﯾﻮﺧﺴﻮﻧﺪور. آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮ ﺑﻮ آﭼﯿﺪان ﮔﻮﻧﺌﻲ و اﯾﺮان ﺗﻮرﻛﻠﻮﯾﻮ اوﭼﻮن اوﻟﮕﻮ و

اٶرﻧﮫ ک اوﻻﺑﯿﻠﻤﮫ ز و اورادا اﯾﺸﻠﮫ ک اوﻻن ﻛﻮﻟﻮﻧﯿﯿﺎل روس-ﺧﯿﺮﯾﺴﺘﯿﯿﺎن ﯾﯿﻤﻲ، اﯾﺮاﻧﺪا ﺧﺎﻟﻘﺎ اﯾﺘﮫ ﻛﻠﮫ ﻧﮫ ن (ﺗﺤﻤﯿﻞ

اﺋﺪﯾﻠﮫ ن) ﻛﻮﻟﻮﻧﯿﯿﺎل ﻓﺎرس-زردوﺷﺖ ﯾﯿﻤﻲ ﻛﯿﻤﻲ، ﺗﻮرک ﺑﻮدوﻧﻮ و ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن´ﯾﻦ ﯾﯿﻤﻲ اوﻟﻤﺎﯾﯿﺐ و

اوﻟﻤﺎﯾﺎﺟﺎﻗﺪﯾﺮ. 

آﺷﺎﻏﯿﺪا ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﯾﺌﺪدﯾﺠﮫ ﮔﻮﻧﻠﺮی، آی، ﺑﻮرج و اون اﯾﻜﻲ اﯾﻠﺨﯿﻠﻲ ﺗﻮرک ﯾﯿﻤﻲ اﯾﻠﮫ آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ

ن ﺑﻮﻧﻼرﯾﻦ ﻓﺎرﺳﺠﺎ-ﻋﺮﺑﺠﮫ-روﺳﺠﺎ ﻗﺎرﻣﺎ ﻗﺎرﺷﯿﻠﯿﻘﻼری وﺋﺮﯾﻠﻤﯿﺸﺪﯾﺮ:

-اودﮔﻮن) ،çərşənbə axşamı (Tozgün-ﺗﻮزﮔﻮن) ،bazaar ertəsi (Başgün-ﺑﺎﺷﮕﻮن) :ﮔﻮﻧﻠﺮی ﯾﺌﺪدﯾﺠﮫ

 (Elgün-اﺋﻠﮕﻮن) ،cümə (Yeygün-ﯾﺌﯿﮕﻮن) ،cümə axşamı (Ortagün-اورﺗﺎﮔﻮن) ،çərşənbə (Odgün

bazar (Aragün -آراﮔﻮن) ،şənbə

،aprel (Qıraçan-ﻗﯿﺮآﭼﺎن) ،mart (Yelin-ﯾﺌﻠﯿﻦ) ،fevral (Boz-ﺑﻮز) ،yanvar (Ocaq-اوﺟﺎق) :آدﻻری آی

-ﺳﯿﺨﻤﺎن) ،avqust (Biçin-ﺑﯿﭽﯿﻦ) ،iyul (Oraq-اوراق) ،iyun (Çiçək-ﭼﯿﭽﻚ) ،may (Köç-ﻛﺆچ)

 (Aralıq-آراﻟﯿﻖ) ،noyabr (Ulusoyuq-ﺳﻮﯾﻮق اوﻟﻮ) ،oktiyabr (Əkim-اﻛﯿﻢ) ،sentiyabr (Sıxman

.dekabr

دٶﻧﮫ ﻧﺠﮫ آدﻻری: ﯾﺎی Yay (ﺑﺎھﺎر، اﯾﻠﻚ ﺑﺎھﺎر)، ﯾﺎز Yaz، ﮔﻮز Güz (ﭘﺎﯾﯿﺰ، ﺳﻮن ﺑﺎھﺎر)، ﻗﯿﺶ Qış

ﺑﻮرج آدﻻری (ﭘﺎراﻧﺘﺌﺰ اﯾﭽﯿﻨﺪه ﻛﯿﻠﺮ ﻋﺮﺑﺠﮫ، ﻓﺎرﺳﺠﺎ و ﻻﺗﯿﻨﺠﺎ ﻗﺎرﺷﯿﻠﯿﻘﻼردﯾﺮ): ﻗﻮچ Qoç (ﺣﻤﻞ-ﺑﺮه aries)،

ﺑﻮﻏﺎ Boğa (ﺛﻮر-ﮔﺎو taurus)، اﯾﻜﯿﺰﻟﺮ İkizlər (ﺟﻮزا-دوﭘﯿﻜﺮ gemini)، ﯾﺌﻨﮕﺌﭻ Yengeç (ﺳﺮطﺎن-

ﺧﺮﭼﻨﮓ cancer)، آﺳﻼن Aslan (اﺳﺪ-ﺷﯿﺮ leo)، ﺑﺎﺷﺎق Başaq (ﺳﻨﺒﻠﮫ-ﺧﻮﺷﮫ virgio)، اوﻟﮕﻮ Ülgü (ﻣﯿﺰان-

ﺗﺮازو libra)، ﭼﺎﯾﺎن Çayan (ﻋﻘﺮب-ﻛﮋدم scorpio)، اوﺧﭽﻮ Oxçu (ﻗﻮس-ﻛﻤﺎن saggitarius)،

اوﻏﻼق Oğlaq (ﺟﺪی-ﺑﺰﻏﺎﻟﮫ capricorn)، ﻗﻮوا Qova (دﻟﻮ-دول aquarius)، ﺑﺎﻟﯿﻖ Balıq (ﺣﻮت-

ﻣﺎھﻲ pisces) 

اون اﯾﻜﻲ اﯾﻠﺨﯿﻠﻲ ﺗﻮرک ﯾﯿﻤﻲ (آﯾﯿﺮاج اﯾﭽﯿﻨﺪه ﻛﯿﻠﺮ ﻓﺎرﺳﺠﺎ و اﯾﻨﮕﯿﻠﯿﺰﺟﮫ ﻗﺎرﺷﯿﻠﯿﻘﻼردﯾﺮ): ﺳﯿﭽﺎن Sıçan (ﻣﻮش

،(rabbit ﺧﺮﮔﻮش) Dovşan دووﺷﺎن ،(tiger ﯾﻮزﭘﻠﻨﮓ) Bars ﺑﺎرس ،(ox ﮔﺎوﻧﺮ) Sığır ﺳﯿﻐﯿﺮ ،(rat

ﻛﻠﺘﮫ Kəltə (ﻣﺎرﻣﻮﻟﻚ dragon)، اﯾﻼن İlan (ﻣﺎر snake)، ﯾﻮﻧﺖ Yunt (اﺳﺐ horse)، ﻗﻮﯾﻮن QoyunSÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 22 ~ 

(ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ram)، ﭘﯿﭽﯿﻦ Piçin (ﻣﯿﻤﻮن monkey)، ﺗﻮﯾﻮق Toyuq (ﻣﺮغ ﺧﺎﻧﮕﻲ rooster)، اﯾﺖ İt (ﺳﮓ dog)،

دوﻧﻮز Donuz (ﺧﻮک pig)

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﺑﺎﯾﺮاﻣﻼرﯾﻦ آدﻻری: آزر ﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺑﺎﯾﺮاﻣﻼرﯾﻦ آدﻻرﯾﻨﯿﻦ ﺑﯿﺮ ﭼﻮﺧﻮ ﻓﺎرﺳﺠﺎ آزی ﻋﺮﺑﺠﮫ دﯾﺮ. ﺑﻮ ﺳﻮرون

ﮔﻮﻧﺌﯿﺪه ده ﯾﺎﺷﺎﻧﻤﺎﻗﺪادﯾﺮ. اوﯾﺴﺎ ﺑﺎﯾﺮاﻣﻼرﯾﻦ آدﻻری ﻛﺴﯿﻨﻠﯿﻜﻠﮫ ﺗﻮرﻛﺠﮫ و ﺗﻮرﻛﺠﮫ دﯾﻞ ﺑﯿﻠﮕﯿﺴﻲ ﻗﻮراﻟﻼرﯾﻨﺎ اوﯾﻘﻮن

اوﻟﻤﺎﻟﯿﺪﯾﺮ. ﺑﺎﯾﺮام آدﻻرﯾﻨﯿﻦ ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﺳﻲ وار اوﻟﻤﺎﺳﺎ ﺑﯿﻠﮫ، ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﻗﺎرﺷﯿﻠﯿﻘﻼرﯾﻨﯿﻦ ﺗ ره دﯾﻠﻤﮫ ﺳﯿﻨﮫ ﭼﺎﺑﺎ ﮔ ﺳﺘﮫ

رﯾﻠﻤﮫ ﻟﯿﺪﯾﺮ: ارﮔﮫ ﻧﮫ ﻗﻮن ﺑﺎﯾﺮاﻣﻲ Ərgənəqon Bayramı (ﻧﻮروز)، آداق ﺑﺎﯾﺮاﻣﻲ Adaq Bayramı (ﻋﯿﺪ

ﻗﺮﺑﺎن)، اودﮔﻮﻧﻮ ﺳﻮرو Odgünü Sürü (ﭼﮭﺎرﺷﻨﺒﮫ ﺳﻮری)، اوروﺟﻠﻮق ﺑﺎﯾﺮاﻣﻲ Orucluq Bayramı (ﻋﯿﺪ

ﻓﻄﺮ)، ﮔﺰی ﮔﻮﻧﻮ Gəzi Günü (ﺳﯿﺰده ﺑﺪر)، ﻗﯿﺮﺧﺠﺎ Qırxca (ﭼﯿﻠﻠﮫ)، داﯾﺎﻧﯿﺸﻤﺎ ﮔﻮﻧﻮ Dayanışma Günü

(ھﻤﺮاﯾﻠﯿﻚ ﮔﻮﻧﻮ) .....

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

ﻣﯿﻠﻠﻲ اوﻟﻤﺎﯾﺎن ﺳﻮی آدﻻری دوزﮔﮫ ﺳﻲ (ﺳﯿﺴﺘﺌﻤﻲ): ﮔﻨﮫ ﻟﻠﯿﻜﻠﮫ ھﺮ ﺑﯿﺮ اوﻟﻮﺳﻮن ﺳﻮی آدﻻری دوزﮔﮫ ﺳﯿﻨﯿﻦ

ﻛ ﻛﻮ، او اوﻟﻮﺳﻮن دﯾﻠﻲ، ﺑﻮدون ﺑﯿﻠﯿﻤﻲ (ﻓﻮﻟﻜﻠﻮرو)، اٶﺗﮫ ﯾﻲ (ﺗﺎرﯾﺨﻲ)، ﺳ ﯾﻠﮫ ﻧﺠﮫ ﻟﺮی (اوﺳﻄﻮره ﻟﺮی) و

اﻛﯿﻨﺠﯿﻨﺪه اوﻟﻮب، ﭘﯿﺴﯿﻜﻮﻟﻮژی، روﺣﯿﯿﺎت و اوﻧﺎ ﺣﺎﻛﯿﻢ اوﻻن ﺳﯿﯿﺎﺳﻲ و ده ﯾﮫ رﻟﺮ دوزﮔﮫ ﺳﯿﻨﻲ ﯾﺎﻧﺴﯿﺘﻤﺎﻗﺪادﯾﺮ. 

ﺗﻮرک ﺑﻮدوﻧﻮن ﺳﻮی آدﻻر دوزﮔﮫ ﺳﻲ ده ﺑﻮ ﺧﺎﻟﻘﯿﻦ اٶز دﯾﻞ و اﻛﯿﻨﺠﯿﻨﮫ ﺳﺎﯾﻘﻲ، ﺳﺌﻮﮔﻲ و وورﻗﻮﻧﻠﻮﻏﻮﻧﻮن اوروﻧﻮ

و ﻗﺎﻟﯿﺘﯿﺪﯾﺮ. ﺑﻮ دوزﮔﮫ ﺗﻮرک دﯾﻠﯿﻨﯿﻦ ﭼﻮخ ﮔﺌﻨﯿﺶ اوﻻن اوﻻﻧﺎﻗﻼرﯾﻨﺪان ﯾﺎرارﻻﻧﺎراق، اوزون ﺑﯿﺮ اٶﺗﮫ ﻛﺪه ﯾﺎراﻧﻤﯿﺶ

و ﺗﻮرک ﺑﻮدوﻧﻮن ﯾﺎﺷﺎدﯾﻐﻲ ﺑ ﻟﮕﮫ، ﮔﻠﮫ ﻧﻚ، اﯾﻨﺎﻧﺞ و اوﻟﻮﺳﺎل دﺑﻠﺮﯾﻨﮫ اوﯾﻘﻮﻧﻠﻮق و اوﯾﻮم اﯾﭽﯿﻨﺪه ده ﯾﯿﺸﯿﻢ و ﮔﻠﯿﺸﯿﻤﮫ

اوﻏﺮاﻣﯿﺸﺪﯾﺮ. آﻧﺠﺎق ﺑﻮ وارﺳﯿﻞ ﺳﻮی آدﻻری دوزﮔﮫ ﺳﻲ، ﻗﻮزﺋﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪا ﮔﺌﭽﮫ ن ﺳﻮن اﯾﻜﻲ ﯾﻮزاﯾﻠﺪه دوﻏﺎل

اوﻟﻤﺎﯾﺎن ﯾﺎﭘﺎی ﻧﺪﻧﻠﺮدن دوﻻﯾﻲ، ﺗﺮﻛﺠﮫ اٶز ﺗﻮرک اوﻟﻮﺳﺎل اٶزه ﻟﻠﯿﯿﯿﻨﻲ اﯾﺘﯿﺮﻣﯿﺸﺪﯾﺮ. آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺳﻮی

آدﻻری دوزﮔﮫ ﺳﯿﻨﯿﻦ ﺗﻮرک اٶزه ﻟﻠﯿﯿﯿﻨﻲ اﯾﺘﯿﺮﻣﮫ ﺳﻮره ﺟﻲ او دﻧﻠﻲ ﮔﺌﻨﯿﺸﺪﯾﺮ ﻛﻲ دﯾﺸﺎرﯾﺪان ﺑﺎﺧﺎن ﯾﺎﻧﺴﯿﺰ ﺑﯿﺮ ﮔ زﻟﮫ

ﻣﺠﻲ و آراﺷﺪﯾﺮﻣﺎﺟﯿﻨﯿﻦ، ﺑﻮرادا ﯾﺎﺷﺎﯾﺎن ﺧﺎﻟﻘﯿﻦ ﺳﻮی آدﻻرﯾﻨﺎ ﺑﺎﺧﺎراق، اوﻧﻮن اوﻟﻮﺳﺎل و ﺗﻮرک ﻛﯿﻤﻠﯿﯿﯿﻨﻲ آﻧﻼﻣﺎﺳﻲ

ﻣﻮﻣﻜﻮن دﺋﯿﯿﻠﺪﯾﺮ. 

آزرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻮدوﻧﺠﻮﻧﺪا ﺳﻮی آدﻻری دوزﮔﮫ ﺳﻲ ﻛﺴﯿﻨﻠﯿﻜﻠﮫ ﻣﯿﻠﻠﻲ اٶزه ﻟﻠﯿﻜﻠﺮ و ده ﮔ رﻛﻠﻮﻟﻮﻛﺪن (اﺋﺴﺘﺌﺘﯿﺰﻣﺪن)

ﯾﻮﺧﺴﻮﻧﺪور. ﺑﻮ دوزﮔﮫ ده ﺳﻮی آدﻻری، ﮔﻨﮫ ﻟﺪه ﻛ ک ﻛﻠﻤﮫ ﯾﮫ روﺳﺠﺎدان آﻟﯿﻨﻤﯿﺶ –اوو، -اﺋﻮ ov, -ev- آزی

ﻓﺎرﺳﺠﺎدان آﻟﯿﻨﻤﯿﺶ –زاده zadə اﻛﻲ ارﺗﯿﺮاراق اﻟﺪه اﺋﺪﯾﻠﯿﺮ، اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ: ﻋﻠﯿﯿﻮو Əliyev، ﻣﺮداﻧﻮو Mərdanov،

ﻋﻠﯿﺰاده Əlizadə. اﯾﺸﻠﮫ دﯾﻠﮫ ن ﻛ ک آدﻻرﯾﻦ ﻣﻮطﻠﻖ ﭼﻮﺧﻮﻧﻠﻮﻏﻮ دا ﺗﻮرﻛﺠﮫ ﯾﻮخ، ﺑﻠﻜﮫ ﻋﺮﺑﺠﮫ، ﻓﺎرﺳﺠﺎ (ﺣﺘﺘﺎ ﭘﺎن

اﯾﺮاﻧﯿﺴﻤﻲ ﭼﺎﻏﯿﺮﯾﺸﺪﯾﺮان ﺑﯿﺮ ﺳﯿﺮا آدﻻر اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ دارﯾﻮش، ﭘﺮوﯾﺰ، زردوﺷﺖ، ﺳﯿﺎووش..) و ﺳﻮن زاﻣﺎﻧﻼردا

روﺳﺠﺎدﯾﺮ. ﺗﻮرک ﻛﯿﻤﻠﯿﯿﻲ آﭼﯿﺴﯿﻨﺪان ھﺮ ﭼﺌﺸﯿﺖ ﻣﯿﻠﻠﯿﻠﯿﻜﺪن ﯾﻮﺧﺴﻮن و دﯾﻞ اﯾﻠﮫ ﮔ رﻛﻠﻮﻟﻮک ﺑﺎﺧﯿﻤﻼرﯾﻨﺪان ﯾﻮﺧﺴﻮل

اوﻻن ﺑﻮ اﯾﻠﻜﮫ ل دوزﮔﮫ، ﻛﺴﯿﻨﻠﯿﻜﻠﮫ ﮔﻮﻧﺌﻲ آزرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪاﻛﻲ ﺳﻮی آدﻻری اوﭼﻮن اٶرﻧﮫ ک و اوﻟﮕﻮ اوﻟﻤﺎﻣﺎﻟﯿﺪﯾﺮ. 

ﺳ زﻟﻮک

ارﻛﻠﮫ ت: دٶوﻟﺖ

اﻛﻠﮫ ﻣﻚ: آرﺗﯿﺮﻣﺎق، ﻋﻼوه اﺋﺘﻤﻚ

اﻛﯿﻨﺞ: ﻛﻮﻟﺘﻮر

اٶﺗﮫ ک: ﺗﺎرﯾﺦ

اٶرﻧﮫ ﯾﯿﻦ: ﻣﺜﻠﻦ

اٶزﮔﻮ: ﺧﺎص، اٶزوﻧﮫ ﻣﺨﺼﻮص

اٶزﮔﻮن: اﺻﯿﻞ

اٶزه ﻧﺘﻲ: ھﻮس

اٶﻟﭽﻮت: ﻣﺌﻌﯿﺎر

اوﺟﻘﺎراوﺑﺎ: دﯾﯿﺎﺳﭙﻮرا

اوﭼﺮا: ﭼﻮﻧﻜﻮSÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 23 ~ 

اورﺗﺎﭼﺎغ: اورﺗﺎ ﻋﺼﺮ

اورﻛﮫ ن: ھﻤﯿﺸﮫ، ھﺮ زاﻣﺎن

اوره ﺗﻤﻚ: ﺗﻮﻟﯿﺪ اﺋﺘﻤﻚ

اوزﻟﻮق: ﺻﻨﻌﺖ، ھﻮﻧﺮ

اوزه رﯾﻨﺪه: ﺣﺎﻗﻘﯿﻨﺪا

اوﺳﺘﻠﮫ ﻧﻤﻚ: ﻋ ھﺪه ﺳﯿﻨﮫ آﻟﻤﺎق

اوﻻﻏﺎن اوﺳﺘﻮ: ﻓ وق اﻟﻌﺎده

اوﻟﻘﻮ: اﯾﺘﺘﯿﻔﺎق، ﺣﺎدﯾﺜﮫ

اوﻟﮕﻮ: اٶرﻧﮫ ک، ﻣﻮدﺋﻞ، ﻣﯿﺰان

اوﻟﻮﺷﺪورﻣﺎق: ﺗﺸﻜﯿﻞ وﺋﺮﻣﻚ

اوﯾﺴﺎ: ﺣﺎﻟﺒﻮﻛﻲ

اوﯾﻘﺎرﻟﯿﻖ: ﻣﺪﻧﯿﯿﺖ

اوﯾﻘﻮﻧﺴﻮز: ﻣﻮﻧﺎﺳﯿﺐ اوﻟﻤﺎﯾﺎن

اوﯾﻘﻮﻧﻠﻮق: ﺗﻨﺎﺳﺐ

اوﯾﻤﺎق: طﺎﯾﻔﺎ

اوﯾﻨﺎم: رول

اوﯾﻮم: ھﺎرﻣﻮﻧﻲ، ھﻤﺎھﻨﮕﻲ

اوﯾﻮﻣﻠﻮ: ھﻤﺎھﻨﮓ

اﯾﺘﮫ ﻛﻠﮫ ﻣﻚ: ﺗﺤﻤﯿﻞ اﺋﺘﻤﻚ

اﯾﺘﮫ م: ﺿﺮر

اﯾﭽﮫ رﻣﻚ: ﺷﺎﻣﯿﻞ اوﻟﻤﺎق

اﯾﺪی: ھﺌﭻ

اﯾﺮﯾﻢ: دﯾﻘﻘﺖ

اﯾﺮﯾﻤﻠﮫ ﺷﺪﯾﺮﻣﻚ: دﻗﯿﻘﻠﮫ ﺷﺪﯾﺮﻣﻚ

اﯾﺰﻟﮫ ﻧﺞ: ﭘﯿﺮوﻗﺮام، ﺑﺮﻧﺎﻣﮫ

اﯾﺸﺘﮫ: ﻣﺤﺾ

اﯾﺸﻠﮫ ک: راﯾﯿﺞ

اﺋﺸﯿﺖ: ﺑﺮاﺑﺮ

اﯾﻠﺨﻲ: ﺣﯿﻮان

اﺋﻠﺪه م: ﻻﯾﯿﻚ

اﯾﻠﻜﮫ ل: ﺑﺪوی

اﯾﻠﮕﮫ چ: ادات

اﺋﻠﯿﻚ اﺋﺘﻤﻚ: اﯾﺴﺘﯿﻼ اﺋﺘﻤﻚ

اﺋﻠﯿﻚ: اﯾﺴﺘﯿﻼ

اﺋﯿﻠﮫ م:ﻓﺌﻌﻞ

اﺋﯿﻠﮫ ﻣﻠﯿﻚ: ﻣﺼﺪر

آﺑﺌﺠﺊ: اﻟﯿﻔﺒﺎ

آﺟﯿﻨﺎﺟﺎﻗﻠﻲ: ﺗﺮﺣﻢ آور

آﺧﯿﻦ: ھﻮﺟﻮم

آد ﺗﺎﻣﻼﻣﺎﺳﻲ: اﯾﻀﺎﻓﻲ ﺗﺮﻛﯿﺐ

آراﺳﯿﺮا: ﺑﻌﻀﻦ

آراﻟﯿﻖ: ﻓﺎﺻﯿﻠﮫ

آزی: ﯾﺎ دا، و ﯾﺎ، ﯾﺎﺧﻮد

آﺷﺎل: روﺗﺒﮫ

آﻻن: ﺳﺎﺣﮫ

آﻟﻘﯿﻼﻣﺎق: اﯾﺪارک اﺋﺘﻤﻚ

آﻟﯿﺸﻘﺎﻧﻠﯿﻖ: ﻋﺎدت

آﻟﯿﻨﺘﻲ: اﯾﻘﺘﯿﺒﺎس

آﯾﺮﯾﻖ: ﻓﺮﻗﻠﻲ

آﯾﯿﺮاج: ﭘﺎراﻧﺘﺌﺰ

ﺑﺎﻏﯿﻠﺴﯿﺰ: ﻣﻮﺳﺘﻘﯿﻞSÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 24 ~ 

ﺑﺎﻏﯿﻠﺴﯿﺰﻟﯿﻖ: اﯾﺴﺘﯿﻘﻼل

ﺑﺎﯾﺮی: آرﺧﺎﯾﯿﻚ

ﺑﺘﯿﻚ: ﻣﺘﻦ

ﺑﻠﯿﺮﺗﻲ: ﻋﻼﻣﺖ، ﻧﺸﺎﻧﮫ

ﺑﻮدون ﺑﯿﻠﯿﻢ: ﻓﻮﻟﻜﻠﻮر

ﺑﻮدون: ﺧﻠﻖ

ﺑﻮدوﻧﺞ: ﺟﻮﻣﮭﻮری، ﺟﻮﻣﮭﻮرﯾﯿﺖ

ﺑﻮﮔﻮش: ﻓﻠﺴﻔﮫ

ﺑﻮﻧﺪاﻟﻲ: ﺳﺌﻜﻮﻻر

ﺑﯿﭽﯿﻚ: ﺣﺮف

ﺑﯿﭽﯿﻢ: ﺷﻜﯿﻞ، ﻓﻮرم

ﺑﯿﭽﯿﻤﻠﮫ ﻧﺪﯾﺮﻣﻚ: ﻓﺮم دادن

ﺑﯿﻠﮫ ﺷﮕﮫ: ﺑﺮآﯾﻨﺪ

ﺑﯿﻠﮫ ﺷﯿﻚ: ﻣﻮرﻛﻜﺐ

ﺑﯿﻠﮫ: ﺣﺘﺘﺎ

ﺑﺌﻠﯿﻦ: ﺗﮭﻠﻮﻛﮫ

ﭘﯿﺮﺗﻼﺷﯿﻖ: درھﻢ و ﺑﺮھﻢ

ﺗﺎﺑﺎﺳﻲ: رﻏﻤﻦ

ﺗﺎﺑﻼﻣﺎق: ﻗﺒﻮل اﺋﺘﻤﻚ

ﺗﺎﺧﻤﺎ آد: ﻟﻘﺐ

ﺗﺎﺳﺎرﻻﻣﺎق: طﺮاﺣﻲ ﻛﺮدن

ﺗﺎﺳﺎری: ﭘﯿﻼن، طﺮح

ﺗﺎﯾﯿﻦ: ﻋﺌﯿﻨﻲ

ﺗﺎﯾﯿﻨﺠﺎ: ﻋﺌﯿﻨﻦ

ﺗﭙﮕﻲ: ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ، واﻛﻨﺶ

ﺗﺮﻛﺠﮫ: ﺳﺮﯾﻊ

ﺗﻜﯿﻞ: ﻣﻮﻓﺮد

ﺗﻤﻞ: اﺳﺎس

ﺗ ره ﺗﻤﻚ: اﯾﺠﺎد ﻛﺮدن

ﺗﻮﭘﺎر: زوﻣﺮه، دﺳﺘﮫ

ﺗﻮﺗﻮﺟﻮ: ﻣﺤﺎﻓﻈﮫ ﻛﺎر

ﺗﻮزه ﺑﯿﻠﯿﻤﻲ: ﻋﻠﻢ ﺣﻘﻮق

ﺗﻮزه: ﺣﻘﻮق

ﺗﻮﻏﺮاﻟﻲ: رﺳﻤﻲ

ﺗﯿﻜﮫ ل: ﻗﯿﺴﻤﻲ

ﭼﺎﻏﺪاش: ﻣﻮﻋﺎﺻﯿﺮ

ﭼ زوم: ﺣﻞ

ﭼﻮﺧﻮل: ﺟﻤﻊ

ﭼﻮﺧﻮﻧﻠﻮق: اﻛﺜﺮﯾﯿﺖ

ﭼﺌﻮﯾﺮی: ﺗﺮﺟﻮﻣﮫ

ﺧﺎﻗﺎن: ﺷﺎه

داﻣﻘﺎ: ﻣﮭﺮ

دﻧﻠﻲ: ﻗﺪه ر

دٶﻧﮫ ﻧﺠﮫ: ﻣﺌﻮﺳﯿﻢ

دورا: ﻧﻮﻗﻄﮫ

دوزﮔﮫ: ﺳﯿﺴﺘﺌﻢ

دوزه ﻧﻠﮫ ﻣﻚ: ﺗﺮﺗﯿﺐ دادن

دوﻏﻮرﻗﺎﻧﻠﯿﻖ: زاﯾﺎﺋﻲ

دوﯾﻘﻮ: اﺣﺴﺎس

دوﯾﻮم: ﻋﻮﻗﺪه

دﯾﺮﭼﮫ ﻟﻤﮫ: رﺳﺘﺎﺧﯿﺰSÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 25 ~ 

دﯾﺮﮔﯿﻠﻲ: ﺟﺎﻧﻠﻲ

دﯾﺸﻼﻣﺎق: طﺮد ﻛﺮدن

دﺋﮕﻲ: ﻛﻠﻤﮫ

دﯾﻞ ﺑﯿﻠﮕﯿﺴﻲ: ﻗﯿﺮاﻣﺌﺮ

دﺋﻨﮫ ﺗﯿﻢ: ﻛﻮﻧﺘﺮول

دﺋﻨﮫ ﯾﯿﻢ: ﺗﺠﺮوﺑﮫ

ﺳﺎﻟﯿﻖ: ﺧﺒﺮ

ﺳﺎﻧﯿﺮ: ﺑﻮرج (ﺗﻘﻮﯾﻢ)

ﺳﺎواﺷﯿﻢ: ﻣﺒﺎرزه

ﺳﺎووﻧﻤﺎق: دﻓﺎع ﻛﺮدن

ﺳﺎﯾﺮﯾﻠﯿﻖ: ﺧﺴﺘﮫ ﻟﯿﻚ

ﺳﺲ ﺑﯿﻠﯿﻤﻲ: ﻓﻮﻧﺌﺘﯿﻚ

ﺳ زداﻏﺎرﺟﯿﻐﻲ: داﺋﺮه ﻟﻐﺎت

ﺳ ﻣﻮرﮔﮫ ﭼﯿﻠﯿﻚ: ﻛﻮﻟﻮﻧﯿﯿﺎﻟﯿﺴﻢ، اﯾﺴﺘﺌﻌﻤﺎر

ﺳ ی ﻛ ک: ﺗﺒﺎر

ﺳ ﯾﻠﮫ ﻧﺠﮫ: اﻓﺴﺎﻧﮫ، اوﺳﻄﻮره، ﻣﯿﻒ

ﺳﻮره ج: روﻧﺪ

ﺳﻮی آد: ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ

ﺳﻮی ﺳﻮپ: ﺳﻮﻻﻟﮫ

ﺳﻮﯾﻠﻮﻟﻮق: اﺻﺎﻟﺖ

ﺳﻮﯾﻮت: ﻣﺠﺮد

ﺳﺌﯿﺮه ک: ﻧﺎدر

ﻗﺎﭘﺴﺎﻣﺎق: اﺣﺘﻮا ﻛﺮدن

ﻗﺎرﺷﯿﻦ: رﻏﻢ

ﻗﺎرﻗﺎﺷﺎ: آﺷﻔﺘﮕﻲ

ﻗﺎرﻣﺎ: ھﯿﺒﺮﯾﺪ

ﻗﺎرﻣﺎﺷﺎ: ﻛﻮﻣﭙﻠﺌﻜﺲ

ﻗﺎﻟﯿﺖ: ﻣﯿﺮاث

ﻗﺎﻧﯿﺖ: ﺛﻮﺑﻮت

ﻗﺎورام: ﻣﻔﮭﻮم

ﻗﻮراﺷﺪﯾﺮﯾﻢ: ﺗﺌﻜﻨﻮﻟﻮژی

ﻗﻮرال: ﻗﺎﻋﺪه

ﻗﻮروم: ﻣﻮﺳﺴﮫ

ﻗﻮﻻی: آﺳﺎن

ﻗﻮﻧﻮ: ﻣﻮﺿﻮع

ﻗﻮﻧﻮم: ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ

ﻗﯿﺴﯿﺮ: ﻋﻘﯿﻢ

ﻗﯿﻨﺎﻣﺎق: ﺳﺮزﻧﺶ ﻛﺮدن

ﻛﺴﮫ: آﭘﺎﺳﺘﺮوف

ﻛﺴﯿﻨﻠﯿﻜﻠﮫ: ﻣﻮطﻠﻘﻦ

ﻛ ﻛﻠﮫ ﺷﯿﻚ: ﻛﯿﻼﺳﯿﻚ

ﻛﻮﻟﺘﻮر: اﻛﯿﻨﺞ

ﻛﯿﭗ: ﻗﺎﻟﯿﺐ

ﮔﺮه ﻛﺴﯿﻨﯿﻢ: اﺋﺤﺘﯿﯿﺎج

ﮔﻨﯿﺰ: ﻧﺎزال

ﮔ رک ﺳ ز: ادﺑﯿﯿﺎت

ﮔ رﻛﺴﻮز: ﭼﯿﺮﻛﯿﻦ

ﮔ رﻛﻠﻮﻟﻮک: اﺋﺴﺘﺌﺘﯿﺰم

ﮔ رﻛﻮل: ادﺑﻲ

ﮔ زﻟﮫ ﻣﺠﻲ: ﻣﺸﺎھﺪه ﮔﺮ

ﮔﻮﺟﮫ م: ظﻮﻟﻢSÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 26 ~ 

ﮔﺌﺪه رﻣﻚ: رﻓﻊ ﻛﺮدن

ﮔﯿﻨﮫ ﻟﮫ ﻣﻚ: ﺗﺌﻜﺮارﻻﻣﺎق

ﻧﺴﻨﮫ: ﺷﺌﻲ

وارﺳﯿﻞ: زﻧﮕﯿﻦ، ﻏﻨﻲ

وورﻗﻮن: ﺣﺌﯿﺮان

ھﯿﻢ: اﺷﺎره، اﯾﺸﺎرت

ﯾﺎﭘﻤﺎﺟﺎ: ﺻﻮﻧﻌﻲ

ﯾﺎرار: ﻓﺎﯾﺪا

ﯾﺎزﯾﻠﻲ: ﻣﻜﺘﻮب

ﯾﺎزﯾﻢ: اورﺗﻮﻗﺮاﻓﻲ

ﯾﺎﻟﯿﻦ: ﺳﺎده

ﯾ ﻧﺘﮫ م: ﻣﺘﺪ

ﯾ ﻧﮫ ﺗﮕﻲ: ﺳﯿﯿﺎﺳﺖ

ﯾﻮﺧﺴﻮل: ﻓﻘﯿﺮ

ﯾﻮﺧﺴﻮن: ﻣﺤﺮوم

ﯾﻮزﻻﺷﻤﺎق: ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪن

ﯾﺌﺘﮫ رﺳﯿﺰ: ﻧﺎرﺳﺎ

ﯾﺌﺘﯿﺮﯾﻢ: ﺗﺒﻠﯿﻎ، ﭘﯿﺮوﭘﺎﻗﺎﻧﺪا

ﯾﺌﺪدﯾﺠﮫ: ھﻔﺘﮫ

ﯾﺌﺮﯾﻨﺪه: ﺣﺎﻗﻠﻲ

ﯾﺌﻜﮫ ﺗﺎﺳﺎری

ﯾﺌﻜﮫ: ﺳﻮﭘﺌﺮ، ﻣﺌﻘﺎ

ﯾﯿﻢ: ﺗﻘﻮﯾﻢ

ﯾﺌﻨﻲ دﺋﮕﻲ: ﻧﺌﻮﻟﻮژﯾﺴﻢ

ﯾﺌﻨﯿﺠﯿﻞ: ﻣﻮدﺋﺮن

ﯾﯿﯿﮫ ﻟﮫ ﻧﻤﻚ: ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻛﺮدن

ﯾﯿﯿﮫ: ﺻﺎﺣﯿﺐSÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 27 ~ 

Quzey Azərbaycan’ın Azərbaycanca’sı

Güney Azərbaycan’ın Türkcə’si 

Mehran Baharlı

Elgün-05 Ocaq- 2008- Siçan İli 

Geçənlərdə Azərbaycan Buduncu (Cumhuriyəti) televiziyonlarında 2008 ilinin başından 

olmaq üzərə, Türkiyə Türkcəsi ilə yayınlanan izlənclərə (pıroqramlara) yasaq gətirildiyi 

salığını (xəbərini) duyduq. Yasağın gərəkçəsi, bu “yabancı” dilin “Azərbaycanca”ya 

“itəm” (zərər) verdiyidir. Bu salıq Paniranist güclər tərəfindən böyük bir sevinc, İran vǝ

Güney Azərbaycan Türklüyü tərəfindənsə böyük bir üzüntü ilə qarşılandı. Azərbaycan 

Buduncunda Türkiyə Türkcəsinə gətirilən yasaq, bizim dilimizə gətirilən yasaqdır. Bu 

olay belə görülməli, belə alqılanmalı vǝ bu üzdən də qınanmalıdır. Dilimizin adını

(Türkcə) bilə bilməyən və onu qondarma “Azərbaycanca” diyə adlandıran Quzey 

Azərbaycanlı yetgililər, nəyin ona itəm verdiyini, nəyin ona yarar gətirdiyini necə

anlayabilərlər? 

Güney’in yazılı-görkül (ədəbi) dili, “Türkcə”dir, “Azərbaycanca” deyildir

Güney Azərbaycan târixi bir yol ayrıcındadır. Günümüzdə Güney Azərbaycan və İran 

Türklüyünün oluşdurmaq və biçimləndirməkdə olduğu görkül dil, təməl aldığı Güney 

Azərbaycan və İran’ın başabaşına sərpilmiş Türk budununun (xalqının) dili ilə, 

Azərbaycan və Türkiyə Buduncları görkül dillərinin birləşməsindən ortaya çıxmaqda və

daha doğrusu bu üçünün özgü və yeni biləşgəsidir. Bu üzdən onu “Yenicil (modern) Batı

Oğuzcası” adlandıranlar da olmuşdur. Bu dil, özünə Azərbaycan Buduncu görkül dilini 

ülgü almamaqdadır. Güney’in görkül dili, hər iki qonşu ölkənin görkül dillərinə eşit 

aralıqda (məsafədə) durur və onların idi (heç) birisini tək başına öz görkül dili olaraq 

tablamır (qəbul etmir). 

Ancaq Güney Azərbaycan və İran Türklüyü, Türkcənin sözdağarcığına yiyələnmə, öz 

Türk soykökünə qayıdış və dilimizi çağdaşlaşdırma (muâsirləşdirmə) və yenicilləşdirmə

(modernləşdirmə) alanlarında (sâhələrində), bunların idi (heç) birinə yiyə (sahib) 

olmayan Azərbaycan Buduncu deyil, Türkiyə Cumhuriyətinin varsıl (zəngin) 

denəyimlərindən (təcrübələrindən) yararlanmaqda, orada əldə edilən qazanımları

mənimsəməkdə, onları öz denəyimləri və öz qazanımları olaraq görməkdədir. Türkiyənin 

görkül və yazılı dili (Türkçe vəya Yeni Türkçe) və bu ölkədə törədilən yeni degilər 

(neolojismlər) Güney’ə yeni kəlimələr sunabiləcək çox önəmli bir qaynaqdır. Bu qaynaq 

özəlliklə yenicil bügüş (fəlsəfə), bilim, quraşdırım (teķnoloji), tüzǝbilim (huquq), ərklət 

(dövlət), soyut qavramlar və uzluq (sənət) kimi alanlarda olağanüstü dəyərlidir. Ayrıca 

budunumuzun Əraqda Türkman adı ilə yaşayan ucqarobası (diyasporası) ilə TürkiyəSÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 28 ~ 

sınırları içində yaşayan və sayıları milyonları aşan Azərbaycan Türkünün özlərinin yazılı-

görkül dilləri olaraq Türkiyə tuğralı (rəsmi) dilini seçdikləri unutulmamalıdır. Güneydə - 

Azərbaycan Buduncunun tərsinə - xalqımızın özü və dilini Türkiyədə olduğu kimi və

doğru olaraq ürkən (həmişə) “Türk” və “Türkcə” adlandırması da Güney’in kimi örnək 

aldığını açıqca ortaya qoyur. Son olaraq, İran və Güney Azərbaycanda Türk xalqının 

içində olduğu bugünkü ulusal (milli) oyanış və dirçəlmədə Türkiyə televiziyonlarının tək 

başına, hətta Quzey Azərbaycan’ın bağılsızlaşmasından (istiqlalından) daha çox etgi və

oynamı (rolu) olduğu da bilinən bir gerçəkdir. 

Azərbaycanca, Türkcə deyildir. O Farsca-Ərəbcə-Rusca-Türkcə qarışımı yetərsiz və

görksüz bir qarma (hibrid) dildir

Azərbaycan Buduncunun görkül dili, ağır biçimdə Fascadan etgilənmişdir. Bu etgi təkcə

dilə girən Farsca söz və tərkiblərlə sınırlanmamaqda, dil bilgisi alanını da içərməkdədir. 

Hər hansı bir dilin geniş bir biçimdə (şəkildə) başqa bir dilin dilbilgisi qural və yasaları

etgisi altına girməsi, o dilin öz qurallarının altüst edilməsi və dərindən yara alması

deməkdir. Bugün Azərbaycanda yayqın olan görkül dil, yanlışlarla dolu, yozlaşma və

soysuzlaşmağa üz tutmuş bir dildir. Bu dil söz dağarcığı və dil bilgisi açılarından, 

Farscadan dərindən etgilənmiş və pozularaq yetərsiz və görksüz (çirkin) bir qarma dil 

halına dönüşmüşdür. Osmanlı aydın və seçginlərinin yaradıb işlətdikləri uydurma bir dil 

var idi. Bu dilə doğru olaraq “Türkcə” yerinə “Osmanlıca” deyilmişdir, uçra (çünkü) bu 

dil üç Farsca, Ərəbcə və Türkcə dillərinin yapmaca (sün’i) bir biçimdə yanyana 

gətirilməsindən oluşmuşdu. İndi Azərbaycan Buduncunda görkül (ədəbi) dil olaraq 

işlədilən Azərbaycanca da, qardaşı Osmanlıca kimi, hətta ondan daha bətər, gerçəkdə

Türkcə, Farsca, Ərəbcə və Ruscanın qarışımından oluşmuş qarma- uydurma bir dil 

görüntüsü verməkdədir. 

Azərbaycan və İranda Türkcənin geriləməsi, İsmayıl Xaqan (Şah İsmail) dönəmindən 

sonra başlamışdır. Bu dil tuğralı və ərklət dili olma qonumunu addım addım itirməklə

birlikdə, Farsca və Ərəbcə dillərinin əzici və çox ağır etgisi altında qalaraq, başda bilim, 

bügüş və uzluq olmaq üzərə, hər alanda öz doğurqanlığını itirib, neçə yüzil içində qısır və

qarma bir dil halına gəlmişdir. Ardınca Gülüstan və Türkmançay anlaşmalarından sonra 

gələn son iki yüzildə, başqa bir dil, Ruscanın ağır etgisi altına girmişdir. Bugün Quzey 

Azərbaycanda idi bir dəyişiklik və düzəltməyə uğramadan, görkül və tuğralı dil olaraq 

tablanan dil, iştə bu qısır-qarma dildir. Bu durum Güney’in, Farsların boyunduruğundan 

qurtulduqdan sonra, İran ərklətinin basqıları ilə yaranmaqda-yaradılmış olan uydurma 

“Azəri-Fazəri”ni öz görkül və yazı dili diyə tablamasına bənzər. Azərbaycan Buduncunda 

bu eybəcər dilə Türkcə yerinə Azərbaycanca deyirlər. Bizcə bu adlandırma olduqca 

yerində (haqlı) vǝ doğrudur, uçra bu dili Türkcə adlandırmaq, Türkcəyə gücəm (zülüm) 

və sayqısızlıq olardı. Gerçəkdə Güney Azərbaycan və İranda Türk budununun qonuşduğu 

və burada biçimlənməkdə olan yenicil və çağdaş görkül dilini “Türkcə” adlandırması, bu 

dilin Azərbaycan Buduncunun görkül dili olan “Azərbaycanca”dan ayrıq (fərqli) 

olduğunun ən çarpıcı və ən gözəl bir qanıtıdır (subutudur). 

Azərbaycan Buduncunda işlədilən görkül dil və orada var ol[may]an dil anlayışı, Güney 

Azərbaycan və İran Türklüyünə ülgü və təməl alınmamalıdır. Özəlliklə görkül dil və söz SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 29 ~ 

dağarcığı qonularında, Azərbaycan Buduncunun görkül dili – ondan yararlanılması

gərəkdiyinin tabası (rəğmən) – Güney üçün tək təməl və qaynaq diyə görülməməlidir. 

Ötə yandan, Güneydə bu picin dilin İran və Güney Azərbaycanın görkül və yazılı dili 

olmasını savunan və yetirim (təbliğ) edən Rus vurqunları və tutucularla əkinc (kültür) 

savaşımı aparılmalıdır. 

Azərbaycan Buduncunda yenicil dil anlayışı yoxdur

Azərbaycan Buduncunda Türk dilinin düşdüyü acınacaqlı durumun nədənlərini belə

sıralayabilərik: 

1- Dil anlayışı əksikliyi və dilin üzərində (haqqında) dövlət yönətgisinin (siyasətinin) 

olmayışı: Azərbaycan Buduncunda gənəl olaraq yenicil dil anlayışı movcud deyildir və

özəlliklə ərklət, dilin qorunması və gəlişdirilməsi, yenicilləşdirilməsi, çağdaşlaşdırılması

və dirgili (canlı) bir varlıq olaraq olanaq- yetənəklərinin çeşitləndirilib çoxaldılması ilə

ilgili hər hansı bir yekə tasarı (master plan) və yönətgiyə yiyə deyildir. 

2- Dilin adını dəyişdirmək: Azərbaycanda Rus sömürgəçiliyinin (ķoloniyalisminin) 

yıxıcı etgisinin ən açıq izini, oradakı budun və dilin “Türk” və “Türkcə”dən qondarma 

“Azərbaycan” və “Azərbaycanca”ya, özü də könüllü olaraq dəyişdirildiyində görəbilərik. 

Azərbaycan Buduncunda bizim dilin Türkcə olduğu və Türkcənin də bizim dil olduğu 

düşüncəsi və inancı, idi bir vaxt ürəklərdə və beyinlərdə kök salabilməmişdir. İştə

Türkiyə budununun dilini Azərbaycan xalqının dilinə “yabancı” sanan anlayış da, bu 

sömürgələşmə (ķoloniyal) sayrılığın başqa bir bəlirtisidir. (Azərbaycan və Türkiyə

Cumhuriyətlərində budunların qonuşduğu dillər, ən azından dilbilmi baxımından, iki ayrı

dil yox, bir dilin iki olduqca yaxın ləhcəsi sayılır). Bu açıdan Fars sömürgəçiliyi 

boyunduruğu altında yaşamasının tabası, qondarma “Azəri” və “Azəricə” adlarını

mənimsəməyən, bəlkə onlara var gücü ilə təpgi göstərən Güney Azərbaycan, öz bağılsız 

ərkləti və yüzlərcə akademi, institut, ....yə yiyə olan Quzey Azərbaycandan, bu açıdan 

daha irəlidə və ulusal kimliyinə bağlıraq durumdadır. 

3- Dildən özgün Türkcə sözləri dışlamaq: Azərbaycanca dilində, dilimizdə var olan 

minlərcə özgün Türkcə degiyə (kəliməyə), özbaşınalıqla bayrı (arxayik) damqası

vurulmuş, bunlar yazılı və danışıq dillərindən dışlanmışdır. Bu yaxlaşımla da özləri 

demişkən “bu qədər zəngin dilimizi, miskin günə salıblar” (bu dənli varsıl dilimizi, 

yoxsul günə salıblar). Gəlinən bugünkü durum, Azərbaycan Buduncunda yazarların 

çoxunun, öz yazılarını toplamı 100-400 degini geçməyən sısqa bir sözdağarcığı köməyi 

ilə - bunun da yüzdə doxsanı Farsca, Ərəbcə, Rusca sözlərədən oluşmaqdadır – 

yazmalarıdır. Ötə yandan Azərbaycan Buduncunda Türkcə quralları təməlində (əsasında) 

yenidegi törətmə yolu sürəci durdurulmuş, onun yerinə arasıra Farsca əklərdən kömək 

alaraq yeni sözlər törətmə yolu mənimsənmişdir. Törədilən belənçi sözcüklərin önəmli 

bölümü isə, dilbilgisi baxımından yanlışlıqlarla doludur. 

4- Farsca etgisini qorumağa çalışmaq: Azərbaycan Buduncunda ortaçağ Azərbaycan 

seçginlərinin alışqanlıqlarının davamında, hələ də Fars dili və görksözünə (ədəbiyatına) 

qarşı bir çeşit vurqunluq (heyranlıq) duyqusu və aşağılıq düyümüqarmaşası (üqdəsi SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 30 ~ 

ķompleksi) vardır. Onlara görə dilimizdə Farsca degi, tərkib və hətta dilbilgisi qurallarını

işlətmək, bir çeşit aydınlıq, soyluluq və yüksəklik bəlirtisidir. Güney’in tərsinə, 

Azərbaycan Buduncu doğrudan Fars sömürgəçiliyi və oradakı dil də Fars dili tərəfindən 

yox edilmə belini (təhlükəsi) ilə qarşı qarşıya qalmamışdır. Bu isə onların, Farscanın 

dilimiz üzərindəki olumsuz etgilərinə vurdum duymaz davranma, hətta Farsca degi və

dilbilgisi qurallarını özlərininki sanmalarının başqa bir nədənir. 

5- Rusca etgisini qorumağa çalışmaq: Sözsüz geçmişdə Rus dili, görksözü və

uyqarlığının (mədəniyyətinin) Azərbaycan’ın çağdaşlaşma, yenicilləşmə, bundalı

(seküler) və eldəmləşmə (layikləşmə) və batıya yaxınlaşmasında önəmli yarar və payı

olubdur və gələcəkdə də olacaqdır. Ancaq bu gerçək, dilimizin Rus dili tərəfindən elik 

olunması (istila edilməsi) gərəkdiyi anlamına gəlməz. İki yüz ilə yaxın Rus sömürgəçiliyi 

altında yaşamaq, Azərbaycan Buduncu seçginləri arasında, dilimiz, abecemiz (əlifbamız) 

və görksözümüz üzərində Rus etgisini qoruma və yaşatmağa çabalayan yerli bir toparın 

(zümrənin) yaranmasına nədən olmuşdur. Bugün Azərbaycanda budunumuz və dilinin 

ulusal-tarixi adlarını “Türk” və “Türkcə”dən, “Azərbaycan” və “Azərbaycanca”ya 

dəyişdirməyi savunanlar, iştə bu Rus sömürgəçiliyinin yerli qalıntılarıdırlar. 

Azərbaycancanın Sorunları

Yuxarıda sıralanan nədənlərdən dolayı, günümüzdə Azərbaycanca və ya Azərbaycan 

Buduncunda işlədilən görkül dil, bir çox yöndən sorunlu, olduqca yetərsiz və hətta 

ölüşgəməyə üz tutmuş bir dildir. Bu sorunlar və onlara irim (diqqət) yetirməmə və dillə

ilgili gənəl olaraq idi bir yönətgi və anlayışa yiyə olmamaq, oradakı durumu daha da 

ağırlaşdırmışdır. Anılan sorunlu yönləri belə sıralayabilərik: 

1- Abece (əlifba) sorunları

2- Yazım (ortoqrafi) sorunları

3- Dilbilgisi sorunları

4- Söz dağarcığı sorunları

Bu sorunların çözüm yollarına qıssaca toxunmaq istərsək: 

1- Abece əksiklikləri gedərilməlidir. Nazal Ññ, duralı (nüqtəli) Ķķ və kəmə himi “ ’ ” 

(apastrof işarəti) abeceyə artırılmalı, uzun “â” səsi yazıda işlədilməlidir. 

2- Rus yazımını ölçüt alma alışqanlığı bıraxılmalı, yazım yanlışlıqları düzəltilməlidir. 

3- Farsca sözcüklərin söz dağarcığına girməsi denətim (ķontrol) altına alınmalı, əski 

Türkcə və çağdaş ləhcələrimizdə var olan sözcüklər gənə görkül dilə qazandırılmalı, 

sözcük törətmə sürəci yenidən başladılmalıdır…. 

4- Dilimizdə işlədilən Fars dilbilgisi qurallarının, özəlliklə ilgəç (ədat), ək, …’nin (bə, ki, 

ta, -kar, -gər, -pərəst, -pərvər, -şünas, -xana, -pərvər, -bin, …) qullanılması bütünüylə

durdurulmalıdır. 

Aşağıda Azərbaycan Buduncunun “Azərbaycanca” adlanan görkül dilində var olan bir 

sıra yanlışlıqlar sıralanmış və Türkcədəki düzgün qarşılıqları ayırac (parantez) içində

verilmişdir. SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 31 ~ 

========================================== 

Abece Sorunları

========================================== 

1- Azərbaycan və Türkiyə Budunclarının Latın abeceləri, Güneydə gözü qapalı

tablanmamalı, bu iki ölkənin denəyimlərindən yararlanaraq İran və Güney Azərbaycan 

Türklüyünə daha düzgün, daha məntiqli və daha əksiksiz bir abece düzənlənib 

yaradılmalıdır. Oluşdurulacaq yeni Latın abece, Azərbaycan Türklərinin bütün 

altquruplarını – İran’ın quzeybatısı (Güney Azərbaycan), İran’ın güneyi (Qaşqayyurd), 

İran’ın quzeydoğusu (Afşaryurd) və Əraq Türkman ucqarobasını - qapsayacaq biçimdə

tasarlanıb düzənlənməlidir. Oluşdurulduqdan sonra da Güney Azərbaycan və İran 

Türklərinin Latın Abecesi, sürəkli olaraq gözdən geçirilməli və yalnız Türk dilinin özəllik 

və gərəksinimləri təməlində gəlişdirilməlidir. 

2- Azərbaycan Buduncunun yeni Latın abecesinə gəlincə, bu əlifbadakı sorunlar, 

biçiklərin (hərflərin) yanlış sıralaması, nazal (Ññ), nüqtəli (Ķķ) biçikləri və kəsə “ ’ ” 

himinin olmayışı, və yazarkən uzun “â” hərfinin işlədilməməsi olaraq özətlənəbilər. 

Güney`in latın abecesində bu əksiklik və yanlışlıqların düzəldilməsi gərəklidir: 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Abece sıralaması: Azərbaycan Buduncunun 1991 ilində Latın abecesinə geçişi tikəl 

(qismi) olmuşdur. Beləki Latın biçikler tablanmış, ancaq biçiklərin sırası hələ də RusKiril abecesində olduğu təkindir. Bu abecedə, bütün Latın kökənli abecelərin tərsinə, “X” 

biçiyinin yeri abecenin sonlarında “V” biçiyindən sonra deyil, abecenin başlarında “H” 

biçiyindən sonradır. Habelə “Q” biçiyi “P” biçiyindən sonra deyil, abecenin ortasında 

“K” biçiyindən sonra gəlir: 

Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, 

Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz 

Bu nədənlə Azərbaycan Buduncunun abecesi gerçəkdə yarı latın (hərflərin biçimi), yarı

Kiril (biçiklərin düzülüşü) azı (vəya) qarma bir abecedir. Bu isə özəlliklə sözlük və

bilgisayar ortamlarında sözlərin düzülüşündə ciddi sorunlar yaradıb, onları altüst edərək 

qullanılmaz hala gətirir. Bu üzdən Güneydə Latın abecesində biçiklərin sıralaması

Azərbaycan Buduncunda olduğu kimin deyil, uluslararası Latın biçikləri sıralamasına 

uyumlu olmalıdır. 

Güney Azərbaycan- İran Türklüyünün Bütünləşdirilmiş Latın Abecesi: 

Otuzdörd Biçik və Bir Him 

Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Iı, İi, Jj, Kk, Ķķ, Ll, Mm, Nn, Ññ, Oo, Öö, 

Pp, Qq, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Xx, Yy, Zz, ‘

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 32 ~ 

“Gəniz Ññ”si biçiyinin olmayışı: “Gəniz Ññ” (“nasal n”, “üç nüqtəli ke”, “ng”, “kaf-i 

Türki”, “kaf-i nuni”, “nun-i qənne”) Türklərə özgü bir səsdir. Ən əski çağlardan bəri 

günümüzə gəlib ulaşmış olan bu səs, dilimiz və budunumuzun əski Türkcə və əski 

Türklərə bağlı olduğunun ən sağlam qanıtlarından biridir. Geçmişdə (ڭ) ilə göstərilən bu 

səs, çağdaş Ərəb köklü Türk abecesində (ﻧﮓ) biçimində göstərilir. Azərbaycan 

Buduncunun yeni Latın abecesində isə dilimizdə var “Ññ” səsini qarşılayacaq idi bir 

biçiyə yer verilməyibdir. Oysa (halbuki) bu biçik Musavat dönəmi və sonrasındakı Latın 

abecedə öz yerini almışdı. Ayrıca “Ññ” səsi ən əski və əski Türkcə, hətta Sümer kimi 

Pırototürk dillərdə, habelə Türk görkül və kökləşik (ķılasik) bətiklərdə (mətinlərdə) və

Azərbaycan Türkcəsinin bir çox çağdaş ləhcəsində özəlliklə kəndlər və oymaqlar 

arasında işləkdir (İran’ın güneyində Qaşqay, Güney Azərbaycan’ın Sava və Sulduz, 

Quzey Azərbaycan’ın Qazax, Qarabağ, Gəncə, Ayrım, Nuxa, Zaqatala, Qax, ...., 

Xorasan’ın Sərvilayət, Bam Səfiabad, Cölgərux, Gərivan, Bocnurd, Cüveyn, Çağatay , .... 

ləhcələrində). Dolayısı ilə ən əski və əski Türkcə bətiklərin yazıb oxumasını və Türk 

dilinin İran və Azərbaycandakı çağdaş ləhcələrində yaranan görkül və folķlor yapıtların 

səbt və oxunuşunu qolaylaşdırmaq (âsânlaşdırmaq) və irimləşdirmək (dəqiqləşdirmək) 

üçün, “Ññ” biçiyinin Güney’in Latın abecesinə əklənməsi gərəklidir. 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Duralı (Nüqtəli) “Ķķ” biçiyin olmayışı: Dilimizdə qalın və incə olmaq üzərə iki ayrı

“k” və “ķ” səsləri vardır. Bunlar “Ķadr” və “Kənd” degilərində olan səslədir. Qalın azı

duralı “ķ” səsi, başda Avrupa dilləri olmaq üzərə daha çox yabancı degilərdə işlədilir. Bu 

iki səs arasıra (bə’zən) kəlimələrə ayrıq anlamlar verirlər, örnəyin incə “K” ilə söylənən 

“Kola” kiçik bağevi anlamında və qalın “Ķ” ilə söylənən “Ķola” bir içəcək (ķoķaķola) 

adıdır. Azərbaycan Cumhuriyəti Latın abecesində, dilimizdə var olan bu iki fərqli “k” və

“ķ” səsləri tək bir biçiklə göstərilir. Bu iki ayrıq səs, Azərbaycan Türkcəsində var 

olduqlarına görə, kəsinliklə Latın abecemizdə də öz ayrıca yerlərini tapmalıdırlar. 

Kk: Börk, Buradakı, Kakıl, Kal, Kamaş, Kağaz, İki, Kəleybər, Kənd, Kərəm, Kilim, Kişi, 

Kola, Kor, Kosa, Kömək, Kömür, Küçə, Küt, Ördək, Təkər, Üzük

Ķķ: Aķord, Doķtor, Eķonomi, Folķlor, Ķabinet, Ķadr, Ķampanya, Ķanada, Ķaraķter, 

Ķarmen, Ķazino, Ķolombiya, Ķomando, Ķontrol, Ķosmos, Ķuçuq, Ķulub

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Uzun Ââ biçiyin yazıda işlədilməməsi: Çağdaş Türkcədə, Türk kökənli sözcüklərdə

“uzun â” səsi yoxdur, ancaq bu səs yabancı sözcüklər özəlliklə Farsca və Ərəbcədən 

dilimizə girmiş degilərdə vardır və dilimizdə də tayınca (eynən) işlədilir. Azərbaycan’ın 

yeni Latın abecesində isə “uzun â” biçiyi və səsinin varlığı tablanmamış və buna ək 

olaraq yazılı dildə də bu biçik işlədilmir. Oysa Türkiyədə olduğu kimi, abecedə ayrıca 

göstərilməsə də, uzun â’dan, ən azından yazıda, özəlliklə əski və kökləşik bətiklərdə

yararlanmaq gərəkir. 

Örnəyin “Nâminə” degisi uzun â ilə söylənməsinə tabası, qıssa a ilə (naminə) yazılır. 

(dilimizdə bu Farsca degini işlətməyə gərək yoxdur. Onun yerinə Türkcə “adına” degisi SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 33 ~ 

işlədiləbilər). Habelə dilimizdə işlədilən “nâmə”, “-xânə”, “-zâdə”, “-vâri” kimi Farsca 

degi və əklər də Azərbaycancada uzun â ilə söylənmələrinin tabası, yanlışlıqla qıssa a ilə

yazılırlar. 

Bu iki ayrı “a” və “â” səsləri bir sıra durumlarda degilərə ayrıq anlamlar yükləyəbilər:

asan (Türkcə asmaqdan), âsân (Farsca rahat anlamında); bala (Türkcə kiçik), bâlâ

(Farsca yuxarı anlamında); alam (Türkcə almaqdan), âlâm (Ərəbcə dərdlər anlamında); 

yar (Türkcə yarmaqdan), yâr (Farsca yoldaş anlamında); azar (Türkcə azmaqdan) âzâr

(Farsca əziyyət anlamında); 

Ayrıca Azərbaycan Buduncu yazımında Farsca və Ərəbcə kökənli adlardakı uzun “â” 

səsləri də yanlışlıqla Türkcə qıssa “a” ilə göstərilir: Babək (Bâbək), Adil (Âdil), Cavid 

(Câvid), Hadi (Hâdi), … 

Başqa örnəklər (ayırac içindəkilər doğru, ayırac dışındakılar Azərbaycan 

Cumhuriyətindəki yanlış yazılışdır): 

adət (âdət), adi (âdi), Adil (Âdil), alam (âlâm), ali (âli), аlim (âlim), asan (âsân), azar 

(âzâr), Babək (Bâbək), bala (bâlâ), Cavid (Câvid), dahi (dâhi), Hadi (Hâdi), hakim 

(hâkim), halə (hâlə), kafi (kâfi), malik (mâlik), naminə (nâminə), qanun (qânun), sabiq 

(sâbiq), tabe (tâbe), tarix (târix), vasitə (vâsitə), xanəndə (xânəndə), yar (yâr) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Apastrofun (kəsənin) olmayışı: Azərbaycanda tablanan Latın abecesinin ən böyük 

əksikliklərindən biri də kəsə himinə yer verməməsidir. Bu isə dilimizin yazımında çox 

böyük qarqaşa və pırtlaşlığa yol açmaqdadır. 

Degi içində: Örnəyin bu abecedə aşağıda göstərilən ikili degilər tayın (eyni) biçimdə

yazılır. Oysa bunların anlamları və doğru yazılışları bütünüylə ayrıqdır:

bədən (ﺑﺪن)-bə’dən (ﺑﻌﺪا); bəzən (Türkcə bəzənməkdən)-bə’zən (ﺑﻌﻀﺎ); ələm (اﻟﻢ ،ﻋﻠﻢ)-ə’ləm 

(اﻋﻠﻢ daha bilgili), əza (ﻋﺰا)-ə’za (اﻋﻀﺎ), mədəni (uyqar anlamında)-mə’dəni (ﻣﻌﺪﻧﻲ); məlul 

(ﻣﻠﻮل)-mə’lul (ﻣﻌﻠﻮل); mən (ﻣﻦ)-mən’ (ﻣﻨﻊ); mərəz (ﻣﺮض)-mə’rəz (ﻣﻌﺮض); şer (ﺷﺌﺮ aslan)-

şe’r (ﺷﺌﻌﺮ); təmir (dəmirin əski söylənişi)-tə’mir (ﺗﻌﻤﯿﺮ), tən (ﺗﻦ)-tə’n (طﻌﻦ); tənə (ﺗﻨﮫ)-tə’nə

 (طﻌﻨﮫ)

Başqa örnəklər (ayırac içindəkilər doğru, ayırac dışındakılar Azərbaycan Bucundakı

yanlış yazılışdır): 

bədən (bə’dən), bəzən (bə’zən), bəzi (bə’zi), dava (dâ’va), dəvət (də’vət), edam (e’dam), 

élan (e’lan), etina (e’tina), etibar (e’tibar), etibarən (e’tibarən), etiraf (e’tiraf), etiraz 

(e’tiraz), ezam (e’zam), əla (ə’la), istеdаd (iste’dad), istefa (iste’fa), löbət (lö’bət), meyar 

(me’yar), məbəd (mə’bəd), mədəni (mə’dəni), məlul (mə’lul), məlum (mə’lum), məlumat 

(mə’lumat), məmur (mə’mur), mən (mən’), mənа (mə’na), mənalı (mə’nalı), mənəvi 

(mə’nəvi), məni (mə’ni), məsud (məs’ud), mərəz (mə’rəz), mərifət (mə’rifət), məruz SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 34 ~ 

(mə’ruz), məruzə (mə’ruzə), məşəl (məş’əl), məyus (mə’yus), məzun (mə’zun), möcüz 

(mö’cüz), mömin (mö’min), mötəbər (mö’təbər), nəşə (nə’şə), səy (sə’y), sürət (sür’ət), 

şer (şe’r), şöbə (şö’bə), tabe (tabe’), təbir (tə’bir), təcili (tə’cili), təlim (tə’lim), təmin 

(tə’min), tə’minat (təminat), tən (tə’n), tənə (tə’nə), təsir (tə’sir), tətil (tə’til), təxir 

(tə’xir), təyin (tə’yin), yəni (yə’ni) 

Degi sonunda: Azərbaycan Cumhuriyətində tablanan yeni abecedə kəsə himi 

olmadığından dolayı, özəl adlar və onlardan sonra gələn bir sıra əklər bitişik biçimdə

yazılır və bu da yanlış anlamalara yol açır. Örnəyin bu abeceyə görə iki ayrıq anlamı olan 

“Bâbək’i” (Baybək’i öldürdülər) və “Bâbəki” (Baybək’ə mənsub, Baybək’ə bağlı), 

“Əli’ni” (Əli’ni gördüm) və “əlini” (əlini tutdum), “Təbrizi” (soyadı) və “Təbriz’i” 

(Təbriz’i özlərdim) degiləri tayın (eyni) biçimdə yazılır. 

========================================== 

Yazım Sorunları

========================================== 

Görüləcəyi kimi, Azərbaycan Buduncunda tablanan yazımdakı sorunların böyük bölümü, 

bu yazımda Türkcənin yapısı və gərəksinimləri yerinə, Rusca yazımını təməl almaqdan 

qaynaqlanmaqdadır. 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Degi başındakı “Iı”lar: Azərbaycan Buduncunda tablanan yazımda kəlimə başındakı bir 

sıra “Iı”lar, Ruscanın etgisi ilə “İi” olaraq yazılır. Bu bütünüylə yanlış bir tutumdur: 

işıq (ışıq), ildırım (ıldırım), ilxı (ılxı) 

Azǝrbaycan Buduncu dilindǝ Rusçanı yansılama dǝbi o dǝnli kök salmışdır ki hǝtta 

“Texas” kimi ingilizcǝ kǝlǝmǝlǝr “Texas” vǝ nǝ “Tekzas” şǝklindǝ tǝlǝffüz edilir. 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Degi başında gətirilən iki, üç, azı dörd ünsüz: Türkcədə idi bir degi iki ünsüzlə

başlamaz. Ancaq Azərbaycan Buduncunda tablanan yazımda, özəlliklə deginin başında – 

gətirilməməsi gərəkdiyi halda – iki hətta üç ünsüzün gətirilməsi kimi bütünüylə yanlış

olan durumlarla qarşılaşırıq: 

Avstriya (Avusturya), konfrans (ķonferans), plаn (pılan), plov (pilov, pılav), prinsip 

(pirinsip), prioritet (piriyoritet), problem (pıroblem), proqram (pıroqram), qrаmmаtik 

(qıramatik), qrup (qurup), Rzа (Rıza), srağa (ısrağa), stəkan (istəkan), strateji (istirateji), 

struktur (ısturuktur), Tbilisi (Tibilisi), Nyu-York (Niyu York), Vyana (Viyana), Хristiаn 

(Xırıstiyan) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 35 ~ 

“Aa” və “iİ” biçiklərini yanyana gətirmək: Azərbaycan Buduncunun tabladığı

yazımda, Rus yazımına uyaraq arxa arxaya gələn “i" və “a”larla qarşılaşırıq. Oysa 

bunların arasında kəsinliklə bir “y” biçiyi artırılmalıdır. (Yabancı olan bu degilərin 

çoxunun dilimizdə Türkcə qarşılığı var olduğundan dolayı, işlədilmələrinə gərək yoxdur): 

аid (âyid), auksioner (aķsiyoner), biоqrаf (biyoqraf), dair (dâyir), dialekt (diyalekt), 

dialoq, (diyaloq), diaspor (diyaspor), fiasko (fiyasķo), funksioner (funķsiyoner), 

institusional (institusiyonal), İordaniya (İyordaniya), kаinаt (kâyinat), konfedensial 

(ķonfedensiyal), konvension (ķonvensiyon), material (materiyal), media (mediya), nail 

(nâyil), potensial (potensiyal), prioritet (piriyoritet), prоfеssiоnаl (pırofesiyonal), 

radiasiya (radiyasiya), region (regiyon), social (sosiyal), tualet (tuvalet), variant 

(variyant), vəsait (vəsayit), zəif (zəyif), Xətai (Xətâyi) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Yanlışlıqla qoşalanan biçiklər: Azərbaycan Buduncunda tablanan yazımda, Rus 

qaynaqlı degilərdəki qoşa biçiklər Türk dilimizin yazımını pozmaq bahasına olsa da, 

tayınca qorunur. Oysa Türkcə yazımında bunlar kəsinliklə tək bir biçik olaraq 

göstərilməlidirlər, uçra tək səslə söylənirlər. (Yabancı olan bu degilərin çoxunun 

dilimizdə Türkcə qarşılığı var olduğundan dolayı onların işlədilməsinə gərək yoxdur): 

akkord (aķord), assambleya (asambleya), assosiasiya (asosiyasiya), attaşe (ataşe), brüssel 

(Bürüsel), dollar (dolar), effektiv (efektiv), hobbi (hobi), intellektual (inteleķtual), klassik 

(ķılasik), kollektiv (ķolektiv), komissar (ķomisar), komissiya (ķomisiya), korrupsiya 

(ķorupsiya), lobbi (lobi), missiya (misiya), professor (pırofesor), prosse (pırose), 

qrammatik (qıramatik), rejissor (rejisor), repressiya (represiya), sessiya (sesiya), ssenari 

(senari), terror (teror) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Tirə’nin (-) yanlış qullanımı: Azərbaycan Buduncunda tablanan yazımda tirə imi (defis 

işarəti) çox geniş bir şəkildə və çox vaxt da gərəksiz yerə qullanılmaqdadır: 

1- Tirə’ni ad tamlamarında (izafi tərkiblərdə) yanlış qullanmaq: Azərbaycan 

Buduncu yazımında “i" səsi verən Farsca söz birləşmələrindəki kəsrə, ilk degiyə

yapışdırılıb və ondan sonra bir “-“ imi artırılaraq iki degi birbirinə bitişik yazılır. (tərzihərəkət) Bu, məntiq baxımından yanlış olmaqla birlikdə, uzun bir tərkibin törədilməsinə

nədədn olur. Bu sorun özəlliklə söz birləşməsinin ikidən artıq degidən oluşduğu vaxtlar, 

örnəyin (məsələn) “pənbeyi-daği-cunun”, “tarixi-ali-osman” söz birləşmələrində olduğu 

kimi, özünü daha görksüz və qabarıq biçimdə göstərir. Bu yöntəm yanlışdır və ad 

tamlamalarındakı degilər birbirinə bitişik yazılmalıdırlar, ayrıca tirə (-) ilk degi və ondan 

sonra gələn “-i" arasına artırılmalıdır. 

bərgi-gül (bərg-i gül), həddi-buluğ (hədd-i buluğ), nəzmi-nazik (nəzm-i nâzik), nöqteyinəzər (nöqte-yi nəzər), pənbeyi-daği-cunun (pənbe-yi dâğ-i cunun), qeyri-adi (qeyr-i âdi), 

qeyri-bərabər (qeyr-i bərâbər), qeyri-fars (qeyr-i Fars), sui-istifadə (su-i istifâdə), tarixi-SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 36 ~ 

ali-osman (Târix-i Âl-i Osman), tərcümeyi-hal (tərcümə-yi hal), tərzi-hə rəkət (tərz-i 

hərəkət)

2- Tirə’ni birləşik degilərdə qullanmaq: Azərbaycan Buduncu yazımında, bir çox 

yerdə işlədilməsinə gərək olmayan durumlarda tirə imi qullanılır: 

ola-ola (ola ola), düsüb-düsməyəcəyi (düşüb düşməyəcəyi), edilib-edilməməsi (edilib 

edilməməsi), bir-biri ilə (birbiri ilə),

3- Qıssaldılmış adlarda gərəksiz tirə imi: Azərbaycan Buduncu yazımında, bir sıra 

sözlərin qıssaldılmış biçimində, sözün düşən orta bölümü yerinə tirə imi qoyulur. 

Örnəyin “doķtor”un qıssaldılmış biçimi olan “dr” yerinə, “d-r” yazılır. Bu yöntəm 

gərəksiz və uyqunsuzdur. 

4- Tirǝ’ni qullanılması gǝrǝkdiyi yerdǝ qullanmamaq: Azǝrbaycan Buduncu 

yazımında bir sıra durumlarda isǝ tirǝ qullanılması gǝrǝkdiyinǝ qarşın qullanılmır. 

Noqteyinəzərindən (Noqte-yi nǝzǝrindǝn) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Özəl adları böyük biçiklərlə başlamamaq: Azərbaycanda tablanan yazımda, özəl adlar 

çox vaxt kiçik biçiklərlə başladılır. Oysa bütün özəl adların böyük biçiklərlə başlaması

gərəkir: 

azərbaycan (Azərbaycan), ərəb (Ərəb), fars (Fars), ingilis (İngilis), islаm (İslam), rus 

(Rus), türk (Türk), türkiyə (Türkiyə) 

Târixi şəxsiyətlərin adlarındakı aşal (rütbə), taxma ad (ləqəb) və bənzərləri:

Azərbaycan Buduncu yazımında, târixi şəxsiyətlərin adlarında gələn “Mirzə”, “Şah”, 

“Ağa”, “Xan”, “Xanım” və bənzəri aşal, taxma ad və ..... ikinci sırada gəlincə, kiçik 

biçiklərlə yazılır. Oysa bunlar o şəxsiyətlərin adlarının bir bölümüdür və böyük biçiklərlə

yazılmaları gərəkir: 

Abbas mirzə (Abbas Mirzə), Nadir şah (Nâdir Şah), Abbasqulu ağa (Abbasqulu Ağa), 

Fətəli xan (Fətəli Xan), Heyran xanım (Heyran Xanım) 

Târixi şəxsiyətlərinin adlarını Farsca yazma alışqanlığı: Azərbaycan Buduncu görkül 

dilində, bir sıra târixi şəxsiyətlərin adları Fars biçimi təməl alınaraq və yanlış yazılır. 

Örnəyin “Bâbək” adı uzun â ilə söylənib qıssa a ilə yazılır. Oysa Farsca kökənli Bâbək

adının doğru yazılışı, söyləndiyi kimi uzun â ilə olmalıdır (Bu adın Türkcəsi Baybək’dir). 

Habelə Türk xaqan, ərklət və soysopların (sülalərin) çoxunun adı da Farsca biçimi ilə

yazılır. Örnəyin “Səlcuqi” (Səlcuqlu yerinə), “Qəznəvi” (Qəznəli yerinə), “Səboktəkin” 

(Sübək Tigin yerinə) 

Babək (Bâbək, Baybək), Börküyarıq (Bǝrk Yaruq), Еlхаni (Elxanlı), Səboktəkin (Sübək 

Tigin), Səlcuqi (Səlcuqlu), Qəznəvi (Qəznəli), Yusif (Yusuf), Yunis (Yunus) SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 37 ~ 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Yanlış yazılan coğrâfi adlar: Azərbaycanda işlədilən yazımda Rus dilindəki biçimlərə

bağlı qalmaq nədəni ilə, çoxu zaman coğrâfi adların yanlış yazıldığını görürük. Adların 

yanlış yazılışı, Türk kökənli və ya Azərbaycan coğrâfi adlarında da görülür: 

Bolqarıstan (Bulqarıstan), Musеl (Musul), Qəzza (Qəzzə), Urmiyа (Urmu), Yerevan 

(İrəvan) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Qıssaldılmış adlardan sonra ara verməmək: Azərbaycanda tablanmış yazımda 

qıssaldılmış adlardan sonra gələn dura (nüqtə) və ondan sonrakı degi arasında ara (fâsilə) 

verilmir. Bu yanlışdır və qıssaldılmış kəliməni göstərən biçikdən sonra gələn dura ilə

ondan sonrakı degi arasında bir ara verilməlidir: 

A.Əmrahoğlu (A. Əmrahoğlu), Ə.Sеyidоv (Ə. Sеyidоv), H.Əhmədоv (H. Əhmədоv), 

N.Mоllаyеv (N. Mоllаyеv) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

“Qq”ləri “Ğğ” yazıb söyləmək: Azərbaycan görkül dilində Fars səsbilimi (fonetiyi) 

etgisi ilə, Q’lərin bir çoxu yanlış olaraq “Ğ” şəklində söylənir və yazılır: 

Kаşğаri (Ķaşqarlı), sayğı (sayqı), sorğu (sorqu), uyğun (uyqun), Uyğur (Uyqur), vurğu 

(vurqu) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

“Kk”ləri “Hh” vəya “Yy”, “Qq”ləri “Xx” vəya “Ğğ” olaraq söyləmək: Azərbaycan 

görkül və özəlliklə sözəl dilində kəlimə sonundakı “K”lərin çoxu “H” vəya “Y” olaraq 

söylənir. Örnəyin “etmək” yerinə “etməy”, “demək” yerinə “deməy”, “yüksək” yerinə

“yüksəh”, “böyük” yerinə “böyüh”, “bilmərik” yerinə “bilmərih”, “gəldikdən” yerinə

“gəldihdən”, “istirik” yerinə “istirih”, “eyləməliyik” yerinə “eyləməliyih”, “maraq” 

yerinə “marax, marağ”. Bu isə görkül dili yerəl ağızlar düzeyinə çəkərək, onu son dərəcə

görksüzləşdirir (çirkinləşdirir). 

Bu başlıq altında rǝsmi dildǝ belǝ ağız dilini qullanaraq işlǝdilǝn “bunnan” (“bundan” 

yerinǝ) vǝ ǝdəbi dildə qəbul edilən “isti” (“issi”, “ısı” yerinǝ) kimi durumları da 

ǝklǝyǝbilǝrik. 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Biləşik eyləmləri (mürəkkəb fe’lləri) aralı yazmaq: Azərbaycan yazımında “-bilmək” 

yardımcı eyləm-əki ilə oluşdurulan biləşik eyləmlər aralı yazılır. Bu yanlışdır, uçra aralıSÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 38 ~ 

yazılan “bilmək” eyləmi (bilgili olmaq) anlamındadır. Oysa biləşik eyləmlərdəki “-

bilmək” eyləmi, ək görəvini üstlənmiş və bacarmaq anlamındadır. Belənçi eyləm-əklər, 

Türkiyə Türkcəsində olduğu kimi fe’lə yapışıq yazılmalıdır: 

ola biler (olabilər), verə bilmir (verəbilmir) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Avrupa qaynaqlı sözlərin sonuna gətirilən gərəksiz “a” lar: Azərbaycan görkül 

dilində Rus dili etgisi sonucunda çox sayıda Avrupa qaynaqlı degilərin sonuna “a” azı

“ya” gətirilir. Bu, Güney dili üçün tanış olmayan durum və gərəksiz yükdür. 

akademiya (aķademi), forma (form), formula (formul), norma (norm), partiya (parti),

========================================== 

Dilbilgisi Sorunları

========================================== 

Azərbaycan görkül dili, dilbilgisi (qıramer) baxımından da Farscanın ağır etgisi 

altındadır. Bu ağır etgi, Azərbaycancanın Türk dilbilgisinə tərs olan bir çox Farsca nəhv 

ilkə (qayda) və qurallarını mənimsəməsinə gətirib çıxartmışdır. Bu sayrılıqlı olqu özünü 

Farsca “ki”, “bə-be” kimi ilgəçlərin geniş biçimdə işlədilməsi, Türkcə “mi”nin 

işlədilməməsi, səs uyumuna uymamaq, ... kimi durumlarda ortaya çıxır. (Bunların böyük 

bir bölümü -dilin yozlaşması, xalqın Farslaşması bəlirtisi olaraq- Güneydə danışılan 

ləhcələrdə də görülür): 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Farsca “ki” ilgəçini (ədatını) işlətmək: Azərbaycan Buduncunun yazılı və sözəl dilində

Farscanın ağır etgisindən dolayı, Farsca “ke” ilgəçi olağanüstü geniş bir ölçüdə qullanılır. 

Bu isə bütünüylə dilimizin Türk kimliyini pozur və görkül baxımdan ona ilkəl və görksüz 

bir görüntü verir. Türkcədə Farsca “ke” ilgəçi çox seyrək olan gərəkli durumlar dışında 

qullanılmamalıdır. 

Örnəyin: “Gəldim ki sizi görəm” (doğrusu: “Sizi görməyə gəldim”), “Nâzir təkzib etdi ki 

hâdisədən xəbəri yoxdu” (doğrusu: Baxan olaydan xəbəri olmadığını yalanladı), .... 

Ayrıca Azərbaycancada sıxlıqla “ke” ilgəçindən yararlanaraq yapılmış bir sıra kipləşmiş

(qalıblaşmış) cümlələr işlədilir. Örnəyin “qeyd etmək lazimdir ki”, “xatırladaq ki”, ... 

Gərəksiz və anlamsız olan bu qalıblaşmış cümlələri qullanmanın, mətləbi uzatmaq və

görksüzləşdirməkdən başqa idi bir yararı yoxdur: 

Qеyd еtmək lаzımdır ki, Bunu dа xatırladaq ki, Qeyd edək ki, Deməy olar ki, 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 39 ~ 

Farsca “be” (bə) ilgəçini yayqın olaraq işlətmək: Azərbaycan Buduncunun görkül 

dilində Farscanın ağır etgisindən dolayı Farsca “be” (bə) ilgəçi genişcə işlədilir: 

cürbəcür (türlü, çeşitli), günbəgün (gündən günə), ilbəil (ildən ilə), növbənöv (türlü, 

çeşitli), tekbetek (təkətək) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Farsca “ta” ilgəçini işlətmək: Farscanın ağır etgisi altında çabalayan Azərbaycancada, 

arasıra Farsca “ta” ilgəçi işlədilir. Örnəyin "tа ХХ əsrin əvvəlinə qədər". Bu cümlənin 

Türkcəsi belə olmalıdır “XX inci yüzilin başlanqıcına dək” 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Türkcə degileri yanlış yapılarda işlətmək: Azərbaycan Buduncunda bir sıra Türkcə

degilər, yanlış anlam azı yapıda işlədilir. Örnəyin “sayı” yerinə yanlışlıqla saymaq 

eyləminin (fe’linin) əmr kipi olan “say’, “bildiri” yerinə yanlışlıqla eyləm adı olan 

“bildiriş”, “azıq” yerinə yanlışlıqla Farsca biçimi olan “azuqə”, “çatışmazlıq” yerinə

yanlış yapılı olan “çatışmamazlıq”, “anma” yerinə ginələnməyən (təkrarlanmayan) 

durumları bildirən -im əki ilə yapılmış “anım” işlədilir. 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Səs Uyumu Yasasını Pozmaq: Səs uyumu yasası, Türkcənin ən təməl yapı daşlarından 

biridir. Bu yasa ilə dilimizə girən hər yabancı sözcük, Türkcələşib bizimkiləşir. Ancaq 

Azərbaycan Buduncunun yazımında və dilində özəlliklə bir sıra Ərəb və Fars kökənli 

degilərin yazılış və söylənişində, dilimizin səs uyumu yasa və quralları heçə sayılır və

gobudca pozulur. Səs uyumu yasası süzərisindən geçməyən bu degilər, gerçəkdə dilimizi 

elik edir və Türkcəni o yabancı dillərin boyunduruğu altına soxur: 

büllur (bulur), büruz (buruz), çünki (çünkü), divar (duvar), dosye (dosya), hаzırki 

(hazırkı), hökumət (hökümət), hücum (hucum), hüquq (huquq), güruh (quruh), lаzımi 

(lâzimi), lüzum (luzum), mövcud (movcud), mövhumаt (movhumat), mövzu (movzu), 

müasir (muasir), müayinə (muayinə), nöqsan (noqsan), nücum (nucum), nüfuz (nufuz), 

nümayəndə (numahəndə), nümunə (nümünə), qürur (qurur), qüsur (qusur), rüsum 

(rusum), sübut (subut), sükut (sukut), şüur (şuur), ümum (umum), ünvan (unvan), üsul 

(usul), üsyan (usyan), xüsusi (xususi), хüsusiyyət (xususiyyət) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

“Mi” soru ilgəçini işlətməmək: Azərbaycan Cumhuriyətinin görkül dilində, Fars dilinin 

ağır etgisi sonucunda, soru ilgəçi olan “mi” gənəlliklə işlədilmir, işlədildiyində də

haqqında soru sorulan nəsnədən sonra deyil, ürkən cümlənin sonunda və yanlışca 

işlədilir: SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 40 ~ 

1- “Mi”nin işlədilməmə örnəkləri: “Mi”, haqqında soru sorulan nəsnədən sonra 

gəlməlidir: " Sən də?” (doğrusu “Sən də mi?”), “Olacaq?” (doğrusu “Olacaq mı?”), 

“Hamını çağırdız?” (doğrusu “Hamını çağırdınız mı?, Hamını mı çağırdınız?”). 

2- “Mi”ni yanlış işlətmə örnəkləri: “Bilərikmi?” (doğrusu “bilərmiyik?”). “Mi” 

eyləmlərdə məsdərin ilk çəkimindən sonra gəlməlidir (“bilər”dən sonra, “bilərik”dən 

sonra deyil). 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

“-sa” əkinin yanlış işlədilməsi: Azərbaycan Buduncunun (Cumhuriyətinin) dilində “-

sa” əki bir sıra hallarda (Ruscanın etgisi və Türkcə dilbilgisinə yetərincə tanış olmamaq 

sonucunda) yanlış qullanılmaqdadır, “hansısa” kimi tərkiblər isə doğrudan Ruscadan 

alıntı-çeviridir: 

"gedirəmsə" (doğrusu “gedirsəm”dir); “içmirsənsə" (doğrusu “içmirsən”dir. “İçmirsən” 

özü şərtidir və ikinci kəz “sa” qoşul (şərt) əkini alabilməz. Bu yanlış kip, Güney 

ağızlarında da yayqındır). “anlayırıqsa” (doğrusu “anlayırsaq”dır), “səhv etmirəmsə” 

(doğrusu “səhv etmirsəm, yanılmırsam”). 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Çoxulu təkil yerinə işlətmək: Azərbaycan Buduncunun görkül dilində çox sayıda Ərəb 

kökənli çoxul kəlimə, yanlış olaraq təkil (müfrəd) anlamında işlədilir və bu üzdən də

ikinci kəz çoxullaşdırılır: 

bəyanatlar (bəyanat), əcdadlar (əcdad), hüquqları (haqları), ləvazimatlar (ləvazim), 

luğatlar (lüğətlər), mənafеlər (mənfəətlər), mǝlumatlar (mə’lumat), tədqiqatlar 

(tədqiqlər), tələbаtlar (tələblər), təqdimatlar (təqdimat), tǝsiratlar (tǝ’sirat) , təşkilatlar 

(təşkilat) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Yenicə törədilmiş uyqunsuz degi və tərkiblər: Azərbaycan Buduncu görkül dilində, 

çox sayıda uyqunsuz, yanlış anlamda işlədilən, fəsahət və bəlaqət açılarından olduqca 

yoxsun, görklülük baxımından sorunlu olan degi vardır. Bunlar Azərbaycan Buduncunda 

törədilən yenidegilərin böyük bir bölümünü qapsayır: 

Örnəyin “qılavuz” yerinə Farsca-Türkcə qarışımı “bələdçi”, “çarpı” yerinə gülünc 

görünən “vurulsun” (“üç çarpı iki” yerinə “üç vurulsun iki”), “sözlük” yerinə yanlışlıqla 

işlədilən “lüğət” (“lüğət” söz anlamındadır, sözlük deyil), “əksi” yerinə işlədilən “çıx” 

(“beş əksi iki” yerinə “beş çıx iki”), “artı” yerinə fəsahət və bəlağətdən olduqca uzaq olan 

“üstəgəl” (“dörd artı beş” yerinə “dörd üstəgəl beş”) “yüzdə” yerinə “faiz”, “yırçı” və

“yırar” yerinə “müqənni” və “xanəndə”, “uydu” yerinə “peyk”, “aday” yerinə Farscada 

adaqlı anlamında işlədilən “namzəd”, “başkənd” yerinə “paytaxt”, “göstəri” yerinə

“nümayiş”, “öyrənci” yerinə Farscada mollaxana məktəblərində oxuyan anlamında olan SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 41 ~ 

“tələbə”, “oxul” yerinə mollaxana anlamında olan “məktəb” bu kimi uyqunsuz olan 

degilərdən bir neçəsidir. 

Aşırı uzun olan törətilər: Azərbaycancada daha yığcam və qıssa degilər yerinə, gənəldə

əlverişsiz olan aşırı uzun degilər işlətməyə meyil vardır: 

Örnəin “ək” yerinə daha uzun olan “şəkilçi”, “duraq” yerinə “dayanacaq”, “darqınc” 

yerinə “huzursuzluq”, “adıl” (zəmir) yerinə “əvəzlik”, “qızılay” yerinə “qırmızı aypara”, 

“tarım” yerinə “kənd təsərrüfatı”, “ayrım” yerinə “ayrı seçkilik”, “özgün” yerinǝ daha 

uzun olan “özünǝ mǝxsus”... 

Yanlış yeni törəti (neolojism) yapımı: Azərbaycan görkül dilində bir sıra yanlış degi 

törədilmişdir: 

 “Uluslararası” anlamında və “Beynəlxalq” biçimində bir degi törədilmişdir. Bu törətinin 

doğrusu “Beynəlxalqlar” (Beynəlmiləl kimi) olmalı idi. 

“Mümkünsüz” biçimində və “olanaqsız” anlamında bir degi törədilibidir. Bu yapı

yanlışdır və doğru degi “İmkansız” olmalı idi. 

“Əsəbləşmǝk” biçimində və “sinirlǝnmǝk” anlamında bir degi törədilibidir. Bu yapı

yanlışdır və doğru degi “ǝsəbiləşmǝk” olmalı idi. 

beynəlxalq (uluslararası, beynəlxalq), ǝsəbləşmǝk (sinirlǝnmǝk, ǝsəbiləşmǝk), 

mümkünsüz (olanaqsız, imkansız) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Qurumların “Adına” kəliməsi artırılaraq yapılan uyqunsuz adları: Azərbaycan 

Buduncunda qurumları ünlü bir şəxsiyət adı ilə adlandıranda, “Adına” degisi ayrıca o 

qurumun adına artırılır. Bu uyqulama, gərəksiz olmaqla birlikdə, adın uzunlaşmasına 

nədən olur. Örnəyin “Nəsimi Dilçilik İnstitutu” yerinə “Nəsimi Adına Dilçilik İnstitutu” 

deyilir. Oysa “Nəsimi Dilçilik İnstitutu”ndan hamı qolyaca buranın Nəsim’in deyil, 

Nəsimi adına adlandırılmış bir qurum olduğunu başadüşür və “Adına”degisinin ayrıca 

artırılmasına gərək qalmır, “Atatürk Dil və Tarix Qurumu” adında olduğu kimi. 

Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu (Nəsimi Dilçilik İnstitutu), M.Maqomayev adına 

Azərbaycan Dövlət Filarmoniyası (M. Maqomayev Azərbaycan Dövlət Filarmoniyası), 

Heydər Əliyev adına Bakı Beynəlxalq Aeroportu (Heydər Əliyev Bakı Uluslararası

Havaalanı), M.Mirqasımov adına Respublika Klinik Xəstəxanası (M. Mirqasımov 

Respublika Kilinik Sayrıevi)

========================================= 

Sözdağarcığı Sorunları

========================================= SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 42 ~ 

Azərbaycanca dilində bir yandan Türkcənin quralları əsasında yenidegilər (neolojismlər) 

törətmə sürəci durdurulmuş, bir yandan da dilimizdə var olan çox sayıda Türkcə degi, 

özbaşınalıqla bayrı damqası yiyərək yazılı və danışıq dillərindən dışlanmışdır. Beləcə bu 

iki yöntəmlə yoxsullaşan dilimiz, yabancı Fars, Ərəb və Rus dilləri qabağında 

savunmasız bıraxılaraq onlardan gələn degilərin axınına (hucumuna) uğratılmışdır. 

Bunun sonucunda isə bugün Azərbaycan Buduncunun yazılı və tuğralı dili - xalqın varsıl 

və köklü dilinin tərsinə - bütün çınbilim, jurnalism, görksöz, bilim, uzluq, .... alanlarında 

tıxabasa və ölçüsüz bir biçimdə Farsca, Ərəbcə və Rusca sözcüklərlə doldudur. Bu dilin 

Güney’ə özgün Türkcə degilər, özəlliklə yenicə törədilmiş kəlimələr açısından, 

verəbiləcəyi, qazandırabiləcəyi bir şey yoxdur: 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Farsca ilgəçləri qullanmaq: Azərbaycandada Türkcə yerinə, Farsca ilgəçlərin 

işlədilməsi, bu dilin dərindən soysuzlaşma və pozulmağa üz tutduğunun ən önəmli 

qanıtıdır. Bu dildə yaxlaşıq bütün ilgəçlər, Farsca kökənlidir. Bunların yerinə Türkcə var 

olanlar qullanılmadığı kimi, yenilərinin törədilməsinə də önəm verilməmişdir. 

bahəm (birgə, birlikdə), bundan əlavə (artı, ək olaraq), çünki (uçra), halbuki (oysa), 

həmçinin (bir də, habelə), hərgah (qalı), istiqamətdə (doğrultuda), munasibətilə

(dolayısıyla), nəinki (deyil), xeyli (çox), yaxud (azı)

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Türkcə degilərin yerinə gərəksizcə Rusca sözcüklər işlətmək: Azərbaycancada 

dilimizdə qarşılıqları olduğu halda, gərəksiz yerə çox sayıda Rus-Avrupa qaynaqlı degilər 

işlədilir, bu isə dilimizi yoxsullaşdırır: 

aksiya (eyləm), aktual (güncəl), alpinist (dağçı), aparat (ayqıt), aptek (əmçi), astronomiya 

(göybilimi), avanqard (öncü), destruktiv (yıxıcı), diametr (çap), diaqnoz (tanı), direktor 

(yönətmən), diskont (indirim), diviziya (tümən), efekt (etgi), ekstremizm (aşırılıq), 

ekvivalent (eşdəyər), elastik (əsnək), etnologiya (budunbilim), fauna (doğay, direy), 

fonetika (səsbilim), form (biçim), harmoniya (uyum), histologiya (toxubilim), 

improvizasiya (doğaç), informasiya (bilgi), instinkt (içgüdü), investisiya (yatırım), jurnal 

(dərgi), komissiya (qurum), konservativ (tutucu), konstitusiya (anayasa), krılo (çamırlıq), 

krossvord (bulmaca), kurort (qaplıca), marşrut (dolmuş), material (gərəç), memuar (anıt), 

modern (yenicil), monopoliya (təkəl), narkotik (uyuşdurucu), nevrologiya (sinirbilim), 

okeanoqrafiya (dənizbilim), orbit (yörüngə), original (özgün), pansion (yatılı), paralel 

(qoşut), paştet (əzmə), piroq (börək), planet (gəzəgən), plomb (dolqu), plüralizm 

(çoxulçuluq), pоеmа (qoşaq), pоеziyа (qoşuq), prinsip (ilkə), problem (sorun), profilaktik 

(önləyici), prokuror (savcı), qalstuk (boyunbağı), qrammatika (dilbilgisi), radiasiya 

(ışınım), radius (yarıçap), reaksiya (təpki), respublika (budunc), resenziya (ələşdiri), 

seysmologiya (tərpəm bilimi), sinonim (eşanlamlı), sistem (düzgə), situasiya (durum), 

stajer (yetişmən), struktur (yapı), terapiya (toxtatı), treninq (eyitim), velosiped (yelatı), 

vizual (görsǝl), xroniki (sürəgən), SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 43 ~ 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Gərəksiz yerə işlədilən Farsca və Ərəbcə sözcüklər: Azərbaycan Buduncunun görkül 

və yazılı dilində Türkcəmizdə - həm görkül bətiklərimizdə və həm budun dilində - var 

olan yüzlərcə, minlərcə deginin yerinə Farsca və Ərəbcə sözcükləri işlətmək gənəl bir 

qural və köklənmiş bir dəb-özənti halına gəlmişdir: 

abidə (anıt), alim (bilgin), aşkar (aydın), avadanlıq (bayındırlıq), ахırıncı (sonuncu), 

ахırlаrındа (sonlarında), bərаbər (birgə, birlikdə), bəyanat (deməc), cavab (yanıt), 

dаvаmiyyət (sürəklilik), daxili (iç), digər (başqa, ötəki), düşmən (yağı), еlm (bilim), 

əhаtəli (qapsamlı), əhəmiyyət (önəm), əhəmiyyətli (önəmli), əleyh (qarşı), əmin 

(arxayın), ənənə (gələnək), ətraf (çevrə), əyani (açıqca), faiz (yüzdə), fikr (düşüncə), 

günah (suç), güzəran (geçim), hаdisə (olay), həyat (yaşam), hiss (duyu), hissə (pay, 

bölük), hörmət (sayqı), inkаrеdilməz (danılmaz), inkişaf (gəlişim), istehsal (ürǝtim), 

istintaq (soruşdurma), istiqraz (borclanma), kаmаn (yay), kəmər (qayış), kənar (qıraq), 

kifаyət (yetər, yetərli), matəm (yas), məhəbbət (sevi), məhz (yalnız, iştə), məhlul 

(çözǝlti), məktəb (oxul), məna (anlam), mənbə (qaynaq), məqsəd (amac, erək), mərasim 

(törən), mərtəbə (qat), məsələ (sorun), məşhur (ünlü, adlım), mərtəbə (qat), mətbuat 

(basın), mətləb (qonu), məxfi (gizli), mis (paxır), möhtəşəm (görkəmli), mövqe (qonum), 

müasir (çağdaş), müdrik (bilgə), müəllim (öyrətmən), münaqişə (çəkişmə), mübadilə

(deyiş-toqquş), müdərris (oxutman), müddət (sürə), müəssisə (qurum), müharibə (savaş), 

mühаsirə (quşatma), mühit (çevrə), müqabilində (qarşılığında), müraciət (başvuru), 

müşahidəçi (gözləmçi), mütəfəkkir (düşünür), mütərəqqi (ilərici), mütəхəssis (uzman), 

mütləq (salt), müvаfiq (uyqun), müvəffəqiyyət (başarı), müvəqqəti (geçici), nailiyyət 

(qazanım), namizəd (aday), nazirlik (baxanlıq), nəhəng (qocaman), nəsihət (öyüd), nəticə

(sonuc), nizə (süngü), nümayiş (göstəri), pаdşаh (xaqan), pаytахt (başkənd), prоsеs 

(sürəc), pul (aqça), qanunsuz (yasadışı), qədər (dək, dənli), qələbə (utqu), qiymətli 

(dəyərli), qüvvə (güc), sabiq (geçmiş), sahə (alan), saziş (anlaşma), səhhət (sağlıq), 

sǝhim (pay), səhiyyə (sağlıq), səhv (yanılqı), sənəd (bəlgə), səy (çaba), səyyah (gəzgin), 

sitаyiş (övgü), sual (soru), sülh (barış), şərik (ortaq), şərq (doğu), şərt (qoşul), təbiət 

(doğa), tədqiqаt (incələmə), təfərrüаt (ayrıntı), təhlükəsizlik (güvənlik), təkаmül (evrim), 

tələbə (öyrənci), tərcümə (çeviri), təsir (etki), təşəbbüs (girişim), təхminən (yaxlaşıq), 

təyyarə (uçaq), töhfə (sovqat), üzv (üyə), vəziyyət (durum), хаrici (dış), xatirə (anı), 

xərçəng (yengeç), xǝstǝ (sayrı), хətа (yanlış), xizək (qayaq), xoşbəxt (mutlu), хudbin 

(məncil), yаddаş (bəllək), zəfər (utqu), zəlzələ (tərpəm), zəruri (gərəkli)

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Türkcəsi var olan eyləmliklər (məsdər) yerinə Farsca eyləmlər: Türkcə özəlliklə

sayıları yüzminləri aşmış eyləmləri ilə ünlü bir dildir. Ancaq Azərbaycancada, dilimizdə

var olan Türkcə eyləmliklər dışlanaraq, onların yerinə Fars və Ərəb sözcüklərdən 

oluşmuş birləşik məsdərlər işlədilir: SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 44 ~ 

- Gərəksiz olan biləşik eyləmlər (mürəkkəb fe’llər): Azərbaycancada, Türkcədə var 

olan çoxu yalın (sadə) eyləmliklər yerinə, Farsca və Ərəbcə sözcüklərdən oluşmuş bir 

sıra biləşik qarma fe’llər işlədilir. Bunların çoxu doğrudan Fars dilindən alıntı-çeviridir: 

bərpa etmək (dikǝltmǝk), bəxş etmək (bağışlamaq), dахil оlmaq (girmək), əhatə etmək 

(qapsamaq), əks оlunmaq (yansımaq), əksini tаpmaq (yanqılanmaq), fəаliyyət göstərmək 

(çalışmaq), fəxr etmək (qıvanmaq), hеsаb еtmək (saymaq), həll etmək (çözmək), həsr 

etmək (adamaq), həyata keçirmək (gerçəkləşdirmək), ilhamlanmaq (əsinlənmək), imtina 

etmək (boyun qaçırmaq), istehsal etmək (ürətmək), iştirak etmək (qatılmaq), ithaf etmək 

(armağan etmək), izah etmək (açıqlamaq), mühаcirət еtmək (köçmək), müəyyən etmək 

(bəlirləmək), nəşr еtmək (yayınlamaq), sübut etmək (qanıtlamaq), təsis еtmək (qurmaq), 

tədqiq еtmək (incələmək), təngnəfəs olmaq (bunalmaq), təqdim etmək (sunmaq), təşkil 

etmək (oluşdurmaq), tətbiq etmək (uyqulamaq), vаqе оlmaq (bulunmaq), xəbərdarlıq 

etmək (uyarmaq), zənn etmək (sanmaq), …… 

- Türkcə əkli Farsca Ərəbcə fe’llər: Bir sıra durumlarda var olan Türkcə eyləmlikləri 

işlətmək yerinə, Ərəbcə və Farsca köklərə Türkcə əklər artırılaraq gərəksiz yeni 

məsdərlər törədilmişdir: 

aşkarlanmaq (aydınlanmaq), bəhrələnmək (yararlanmaq), əlaqələndirmək 

(ilgiləndirmək), əzizləmək (ağırlamaq), fikirləşmək (düşünmǝk), fоrmаlаşmaq 

(biçimlənmək), kifayətlənmək (yetinmək), mənzillənmək (qonuşlanmaq), məskunlаşmaq 

(yerləşmək), müqəddəsləşmək (qutsallaşmaq), nəticələnmək (sonuclanmaq), qidаlаnmaq 

(bəslənmək), qiymətləndirmək (dəyərləndirmək), rastlaşmaq (qarşılaşmaq), rеаllаşmаq 

(gerçəkləşmək), sadalamaq (səsləndirmək), təqsirlənmək (suçlanmaq), xahiş etmək 

(ötünmək), xatırlamaq (anmaq), …… 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Yerləşmiş Farsca sözlər: Azərbaycancada Türkcə olaraq görülən bir sıra yerləşmiş

Farsca sözlər vardır. Farsca kökənli olan “Çirkin”, “Dəstək- Dəstəkləmək” və “Zəngin” 

kəlimələri bunlardan bir neçəsidir. Bunların yerinə Türkcə olan sırasıyla “Görksüz” 

(Görklü = gözəl), “Umuqlamaq” (Umuq = dəstək) və “Varsıl” (Yoxsul kimi) sözcükləri 

işlədiləbilər. 

Çirkin (görksüz), dəstəkləmək (umuqlamaq), zəngin (varsıl) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Türkcə əkli Farsca-Ərəbcə qarma törəti sözlər: Azərbaycancada daha qıssa və daha 

görklü olan doğma Türkcə degiləri işlətmək yerinə, Türkcə əklərin yardımı ilə Farsca və

Ərəbcə köklərdən yeni sözcük yapımı və işlədilməsinə üstünlük verilir. 

1- “-lik” əki ilə: SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 45 ~ 

həmrəylik (dayanışma), müxtəliflik (çeşitlilik), mövcudluq (varlıq), rəhbərlik 

(başxanlıq), səfirlik (elçilik), 

2- “-çi” əki ilə: 

bələdçi (qılavuz), mühafizəçi (qoruma), müşahidəçi (gözləmçi), numayişçi (göstǝrici), 

təqaüdçü (əməkli), tərcüməçi (çevirmən) 

3- “-li” əki ilə: 

mübahisəli (tartışmalı), təsirli (etgili) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Farsca kəlimə-əkləri qullanmaq: Azərbaycan Buduncunda “yenidegilər” (neolojismlər) 

törədərkən, baş vurulan yöntəmlərin biri də, Türkcə ək və degilər yerinə çox geniş ölçüdə

hətta ölçüsüz bir biçimdə Farsca sözcük və əklərdən yararlanmaqdır. Bu isə bütünüylə

dilimizin gəlişim, sağlamlıq və bütünlüyünə tərs olan bir tutumdur.

Farsca önəklər: 

“Na-“ və “Bi-“ önəkləri: Bu Farsca önəklərinin Türkcədəki qarşılığı “-siz” sonəkidir. 

Ancaq bir çox durumda bu sonəklə yeni degi yapmağa gərək yoxdur, uçra Türkcəmizdə

ilgili sözü qarşılayacaq özgün kök degilər vardır: 

biabır (abırsız), bitərəf (çəkinsər), nadinc (darqınc), nahaq (haqsız), naməlum (bəlirsiz), 

narahat (rahatsız), natəmiz (kifir, pis, kirli) 

“Həm-“: 

həmfikir (dayanışıq), həmkar (əməkdaş), həmkəndli (kənddəş), həmrəylik (dayanışma), 

Başqa Farsca önəklər: Azərbaycan Cumhuriyəti dilində, degi yapımında “bəd-“, “kəm-

“, “sər-“, “xoş-“ kimi başqa bir sıra Farsca önəklər də işlədilir: 

bədxassəli, kəmşirin, sərlövhə, sərnişin, xoşagəlməz (dadsız), xoşbəxt (mutlu, qutlu) 

Farsca sonəklər: 

“-i" əki: Bunların çoxu doğrudan Fars dilindən alıntıdır: 

bənövşəyi (ipgil), çəhrayı (al), dünyəvi (bundalı), gəncəvi (Gəncəli), ilxani (İlxanlı), 

qəhvəyi (qonur), qəznəvi (Qəznəli), səciyyəvi (özyapı), səcuqi (Səlcuqlu), şaquli (dikey), 

üfüqi (yatay) 

“-xana” (xânə): Farsca olan bu sözcüyün çoxlu tərkiblərdəki Türkcə qarşılığı “-evi”dir. SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 46 ~ 

heyvanxana (ılxıevi), ibadətxana (tapınaq), kitаbхаnа (pitikevi), mehmanxana (qonuqevi), 

mərizхаnа (sayrıevi), meyxana (çaxırevi), quşxana (quşevi, quşluq), rəsədxana 

(gözləmevi), yeməkxana (yeməkevi, yegievi) 

“-şünas” (şenas): Farsca olan bu sözcüyün çoxlu tərkiblərdə Türkcə qarşılığı “-çi” vəya 

“-bilimci”dir. 

dilşünas (dilçi, dilbilimçi), nəbаtаtşünаs (bitkibilimçi), sənətşünаs (uzluqçu, uzluqbilimçi), 

şərqşünаs (doğubilimçi), təbiətşünаs (doğabilimçi), ..... 

“-kar”: Farsca kar əkindən yararlanaraq törədilmiş bu degilərin bir bölümü, doğrudan 

Farscadan alınmış, ötəki bölümü isə Azərbaycancaya özəldir və Farscanın özündə bilə

işlədilmir: 

cinayətkar (câni), fədakarlıq (özveri), günahkar (suçlu), həvəskar (özəngən), inadkar 

(danqaz), peşəkar (uzman), sənətkar (uzlu), təcavüzkar (saldırqan), təşbbüskar 

(girişimci), təvazökar (alçaqkönüllü), xəyanətkar (satqın), xilaskar (qurtarıcı), ….. 

“-dar”: Bu Farsca əkin Türkcədəki qarşılığı “-li”dir. 

cazibədar (çǝkici), ǝlamətdar (bǝlirgin bǝlli), əlаqədаr (ilgili), ǝməkdar (ǝmǝkçi), 

məhsuldar (verimli), minnətdar (könülborclu), səhimdar (), xəbərdarlıq (uyarı), …. 

“-vari” (vâri): Bu Farsca əkin Türkcədəki qarşılığı “-imsi”, “-si”, “-imtil”dir. 

Buynuzvari (boynuzumsu), qalxanvari (qalxansı), silsiləvari (ardışıq), yüngülvari 

(yüngül), üzükvari (üzükümsü),…. 

“-keş”: 

tərəfkeş (yanlı), zəhmətkеş (əməkçi), qayğıkeş (qayqılı), təəssübkeş (), ….. 

Başqa Farsca sonəklər: Azərbaycancada yuxarıda sıralananlardan başqa, yeni sözcük 

yapımında “-xor”, “-deh,” “-gah”, “-pəz”, “-namə”, “-pərvər”, “-pərəst”, “-gər”, “-güzar”,

“-bəxş” , “-amiz”, “-avər” kimi çox sayıda Farsca söz, ək olaraq - Türkcə qarşılıqları var 

ikən - qullanılır: 

aşpaz (aşçı), atəşpərəstlik (odatapan), cаdugərlik (büyücü), cavabdeh (sorumlu), 

cəngavər (alp), düzəngah (ova), ǝsraramiz (gizǝmli), işgüzar, kargər (işçi), müftəxor 

(bələşçi), müraciətnamə (diləkçə), nəyşəxor (bağımlı), qənaətbəxş (inandırıcı), 

qonaqpərvər (qonaqsevər), tərəqqipərvər (ilərici), xaçpərəst (xaçlı) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Türkcə “-cıq” yerinə Farsca “-ça”nı işlətmək: Azərbaycan görkül dilində Farsca “-ça” 

əkindən geniş ölçüdə yararlanılmışdır. (“-ça” əkinin Türkcə olduğu önə sürülmüşsə də, 

çoxunluq onun Farsca kökənli olduğuna inanır.) Oysa bu əkin yerinə qolayca “-cıq” əki 

qullanılabilər 

kitаbçа (kitabcıq) SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 47 ~ 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Farsca-Ərəbcə-Türkcə hibridlər: Bir sıra durumlarda Türkcəmizdə özgün və görklü 

qarşılıqları bulunmasının tabası, gərəksiz yerə Azərbaycancada Farsca-Ərəbcə-Türkcə

qarışımı degilər törədilmişdir. Örnəyin “dayanışma” anlamında olan “həmrəylik” (Farsca 

“həm”, Ərəbcə “rəy”, Türkcə “-lik”), “çoxyönlü” anlamında olan “hərtərəfli” (Farsca 

“hər”, Ərəbcə “tərəf”, Türkcə “-li”), “yurdsevər” anlamında “vətənpərvərlik” (Ərəbcə

“vətən”, Farsca “pərvər”, Türkcə “-lik”), “ötə yandan” anlamında olan “digər tərəfdən” 

(Farsca “digər”, Ərəbcə “tərəf”, Türkcə “-dən”) bu yöntəmlə törədilmişdir. 

Digərtərəfdən (ötə yandan), həmrəylik (dayanışma), hərtərəfli (çoxyönlü), 

radioqəbuledici (alıcı), vətənpərvərlik (yurdsevərlik), özünəməxsus (özgün) 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Təməl sözcüklər üçün işlədilən Farsca-Rusca degilər: Azərbaycan görkül və tuğralı

dilində, təməl sözcüklər Farsca və Rusca eliyi altındadır. Örnəyin Azərbaycanca 

adlandırılan qarma dildə, Türkcəsi var olan ılxı (heyvan) adlarından (“aslan” yerinə

“şer”, “qaflan” yerinə “pələng”, “bars” yerinə “bəbir”, “doğan” yerinə “şahin”), 

boyalardan (“qonur” yerinə “qəhvəyi”, “ipgil” yerinə “bənövşəyi”, “al” yerinə

“çəhrayı”), günlük yaşamda ən çox işlədilən kəlimələrə dək (“evet” yerinə Farsca “bəli”, 

“Tanrı qorusun” yerinə “xudahafiz”), hamısı Farsca, Farsca-Ərəbcə azı Ruscadır. 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Yeddicə (həftə) günləri, ay və sanır (burc) adları: Bölgə və budunumuz arasında çeşitli 

və köklü Türk yimləri vardır. Ancaq bağılsız Azərbaycan Buduncunda işlədilən tuğralı

yim (təqvim), bunlarla ilgili olmayıb, ķoloniyal və Rus-Xırıstıyan kültürünə ayid bir 

yimdir. Quzey Azərbaycanda Rus-Xırıstıyan yimini işlətmək və Türk yimlərini 

qullanmamaq; yenicillik, yüksəklik, evrənsəllik və Pantürkismlə savaşım olaraq sanılır. 

Azərbaycan Buduncu yimində bütün ayların adları Rusca və yeddicə ilə başqa bir sıra 

önəmli günlərin adları da Farsca, azı Farsca-Ərəbcədir. Bu yim hər çeşit ulusal kimlik, 

Türklük izi və Azərbaycanlılıq bəlirtisindən yoxsundur. Azərbaycan Buduncu bu açıdan 

Güney və İran Türklüyü üçün ülgü və örnək olabilməz və orada işlək olan ķoloniyal RusXırıstıyan yimi İranda xalqa təhmil edilən ķoloniyal Fars-Zərdüşt yimi kimi, Türk 

budunu və Güney Azərbaycan’ın yimi olmayıb və olmayacaqdır. 

Aşağıda Türkcə yeddicə günləri, ay, burc və oniki ılxılı Türk yimi ilə Azərbaycan 

Buduncunda işlədilən bunların Farsca-Ərəbcə-Rusca qarma qarşılıqları verilmişdir: 

Yeddicə günləri:

Başgün (bazaar ertəsi), Tozgün (çərşənbə axşamı), Odgün ç( ərşənbə), Ortagün (cümə

axşamı), Yeygün (cümə), Elgün (şənbə), Aragün (bazar) 

Ay adları:SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 48 ~ 

Ocaq (yanvar), Boz (fevral), Yelin (mart), Qıraçan (aprel), Köç (may), Çiçək (iyun), 

Oraq (iyul), Biçin (avqust), Sıxman (sentiyabr), Əkim (oktiyabr), Ulusoyuq (noyabr), 

Aralıq (dekabr) 

Dönəncə adları:

Yay (Bahar, İlkbahar), Yaz, Güz (Payız, Sonbahar), Qış

Burc adları (ayırac içindəkilər Ərəbcə, Farsca və Latınca qarşılıqlardır): 

Qoç (aries ،ﺑﺮه ،ﺣﻤﻞ), Boğa (taurus ،ﮔﺎو ،ﺛﻮر), İkizlər (gemini ،دوﭘﯿﻜﺮ ،ﺟﻮزا), Yengeç

ﻣﯿﺰان، Ülgü (libra ,(ﺳﻨﺒﻠﮫ، ﺧﻮﺷﮫ، Başaq (virgio ,(اﺳﺪ، ﺷﯿﺮ، Aslan (leo ,(ﺳﺮطﺎن، ﺧﺮﭼﻨﮓ، cancer)

ﺟﺪی، Oğlaq (capricorn ,(ﻗﻮس، ﻛﻤﺎن، Oxçu (saggitarius ,(ﻋﻘﺮب، ﻛﮋدم، Çayan (scorpio ,(ﺗﺮازو،

(ﺣﻮت، ﻣﺎھﻲ، Balıq (pisces ,(دﻟﻮ، دول، Qova (aquarius ,(ﺑﺰﻏﺎﻟﮫ،

Oniki ılxılı Türk yimi (ayırac içindəkilər Farsca və İngilizcə qarşılıqlardır): 

Sıçan (rat ﻣﻮش), Sığır (ox ﮔﺎوﻧﺮ), Bars (ﯾﻮزﭘﻠﻨﮓ tiger), Dovşan (ﺧﺮﮔﻮش rabbit), Kəltə

(ﻣﺎرﻣﻮﻟﻚ dragon), İlan (snake ﻣﺎر), Yunt (horse اﺳﺐ), Qoyun (ram ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ), Piçin

(monkey ﻣﯿﻤﻮن), Toyuq (ﺧﺎﻧﮕﻲ ﻣﺮغ rooster), İt (dog ﺳﮓ), Donuz (pig ﺧﻮک)

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Bayramların adları: Azərbaycan Buduncunda bayram adlarının bir çoxu Farsca azı

Ərəbcədir. Bu sorun Güneydə də yaşanmaqdadır. Oysa bayramların adları kəsinliklə

Türkcə və Türkcə dilbilgisi qurallarına uyqun olmalıdır. Bayram adlarının Türkcəsi var 

olmasa bilə, Türkcə qarşılıqlarının törədilməsinə çaba göstərilməlidir:

Ərgənəqon Bayramı (Novruz Bayramı), Adaq Bayramı (Qurban Bayramı), Odgünü Sürü

(Çərşənbəsuri), Orucluq Bayramı (Fitr Bayramı), Gəzi Günü (Sizdəhbedər), Qırxca 

(Çillə), Dayanışma Günü (Həmrəylik Günü)..... 

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

Milli olmayan soyadları düzgəsi (sistemi): Gənəlliklə hər bir ulusun soyadları

düzgəsinin kökü, o ulusun dili, budun bilimi, ötəyi, söyləncələri (mifləri) və əkincində

olub; pisiķoloji, ruhiyyat və ona hâkim olan siyasi və dəyərlər düzgəsini yansıtmaqdadır. 

Türk budunun soyadlar düzgəsi də, bu xalqın öz dil və əkincinə sayqı, sevgi və

vurqunluğunun ürünü və qalıtıdır. Bu düzgə Türk dilinin çox geniş olan olanaqlarından 

yararlanaraq, uzun bir ötəkdə yaranmış və Türk budunun yaşadığı bölgə, gələnək, inanc 

və ulusal dəblərinə uyqunluq və uyum içində dəyişim və gəlişimə uğramışdır. Ancaq bu 

varsıl soyadları düzgəsi, Quzey Azərbaycanda geçən son iki yüzildə doğal olmayan 

yapay nədənlərdən dolayı, tərkcə öz Türk ulusal özəlliyini itirmişdir. Azərbaycan 

Buduncunda soyadları düzgəsinin Türk özəlliyini itirmə sürəci o dənli genişdir ki 

dışarıdan baxan yansız bir gözləmci və araşdırmacının, burada yaşayan xalqın 

soyadlarına baxaraq, onun ulusal və Türk kimliyini anlaması mümükün deyildir. SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 49 ~ 

Azərbaycan Buduncunda soyadları düzgəsi kəsinliklə milli özəlliklər və də görklülükdən 

(estetizmdən) yoxsundur. Bu düzgədə soyadları, gənəldə kök kəliməyə Ruscadan alınmış

–ov, -ev azı Farscadan alınmış -zadə artırılaraq əldə edilir. Örnəyin Əliyev, Mərdanov, 

Əlizadə. İşlədilən kökadların mütləq çoxunluğu da Türkcə yox, bəlkə Ərəbcə, Farsca 

(hətta Paniranismi çağrışdıran bir sıra adlar örnəyin Daryuş, Pərviz, Zərdüşt, Səyavuş...) 

və son zamanlarda Ruscadır. Türk kimliyi açısından hər çeşit millilikdən yoxsun və dil ilə

görklülük baxımlarından yoxsul olan bu ilkəl düzgə, kəsinliklə Güney Azərbaycandakı

soyadları üçün örnək və ülgü alınmamalıdır. 

Sözlük 

Abece: Əlifba 

Ad tamlaması: İzâfi tərkib 

Alan: Sâhə

Arasıra: Bə’zən

Aşal: Rütbə

Axın: Hucum 

Ayırac: Parantez 

Ayrıq: Fərqli 

Azı: Ya da, vəya, yâxud

Bağılsız: Müstəqil 

Bağılsızlıq: İstiqlal 

Bayrı: Arxayik 

Belin: Təhlükə

Bətik: Mətin 

Biçik: Hərf 

Biçim: Şəkil, form 

Bilə: Hətta 

Biləşik: Mürəkkəb 

Budunbilim: Folķlor 

Budunc: Cumhuriyət, Respubliķa 

Bügüş: Fəlsəfə

Bundalı: Sekular 

Çağdaş: Muâsir 

Çınbilimi: Huquq 

Çoxul: Cəm 

Çoxunluq: Əksəriyyət 

Degi: Kəlimə

Denətim: Ķontrol 

Denəyim: Təcrübə

Dənli: Qədər 

Dilbilgisi: Qıramer, qıramatika 

Dirgili: Canlı

Dönəncə: Mevsim 

Dura: Nüqtə

Düyüm: Üqdə

Düzgə: Sistem 

Əkinc: Kültür 

Eldəm: Lâyik 

Elik etmək: İstila etmək SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 50 ~ 

Elik: İstila 

Ərklət: Dövlət 

Eyləm: Fe’l, aksiya 

Eyləmlik: Məsdər 

Gəniz: Nazal, burundan 

Gərəksinim: Ehtiyac 

Ginələmək: Təkrar etmək

Görklülük: Estetizm 

Görksöz: Ədəbiyat 

Görksüz: Çirkin 

Görkül: Ədəbi 

Gücəm: Zülüm 

İdi: Heç 

İlkəl: İbtidâyi, bədəvi 

Ilxı: Heyvan 

İm: İşârət 

İrim: Diqqət 

İrimləşdirmək: Dəqiqləşdirmək 

İtəkləmək: Təhmil etmək 

İtəm: Zərər 

İzlənc: Pıroqram 

Kəsinliklə: Mütləqən 

Kəsmə: Apastrof 

Kip: Qalıb 

Kökləşik: Ķılasik 

Ölçüt: Me’yar 

Örnəyin: Misal üçün 

Ötək: Târix 

Oynam: Rol 

Oysa: Halbuki 

Özgü: Xas, məxsus 

Özgün: Əsil 

Qalıt: Miras 

Qanıt: Subut 

Qarma: Hibrid 

Qarmaşa: Ķompleķs 

Qolay: Âsân 

Quraşdırım: Teķnoloji 

Salıq: Xəbər 

Sanır: Burc 

Sayrılıq: Xəstəlik 

Səsbilimi: Fonetik 

Sömürgəçilik: Ķoloniyalism, iste’mar 

Söyləncə: Mif, usturə

Soysop: Sülâlə

Tabası: Rəğmən 

Tablamaq: Qəbul etmək 

Tasarı: Tərh, Pılan 

Taxma ad: Ləqəb 

Tayın: Eyni 

Tayınca: Eynən SÖZÜMÜZ Quzey Azǝrbaycan’ın Azǝrbaycancası vǝ Güney Azǝrbaycan’ın Türkcǝsi ~ 51 ~ 

Təkil: Müfrəd 

Təməl: Əsas 

Tərkcə: Sür’ətli 

Tikəl: Qismi 

Topar: Dəstə, Qurup 

Tuğralı: Rəsmi 

Ucqaroba: Diyaspora 

Uçra: Çünkü 

Ülgü: Örnək, model 

Ürkən: Həmişə, hər zaman 

Uyqarlıq: Mədəniyət 

Uyqunluq

Uyum: Harmoni

Üzərində: Haqqında 

Uzluq: Sənət 

Varsıl: Zəngin 

Vurqun: Heyran 

Xaqan: Şah 

Yalın: Sâdə

Yapmaca: Sün’i 

Yarar: Fayda 

Yazım: Ortoqrafi 

Yeddicə: Həftə

Yekə: Süper, meqa, hayper 

Yenicil: Modern 

Yenidegi: Neolojism 

Yerində: Haqlı

Yetirim: Təbliğ, Pıropaqanda 

Yim: Təqvim 

Yiyə: Sâhib 

Yönətgi: Siyasət 

Yoxsul: Fəqir 

Yoxsun: Məhrum